نشریه علمی علم و تمدن در اسلام

فرهنگ و تمدن اسلامی در نظرگاه استاد شهید مرتضی مطهری (با تأکید بر نظام سازی فرهنگی)

پریسا افقری؛ اصغر منتظرالقائم

دوره 4، شماره 16 ، شهریور 1402، ، صفحه 104-115

https://doi.org/10.22034/icrs.2023.164852

چکیده

  استاد شهید مطهری (1359 ش) یکی از اندیشمندان و حکمای شیعه، در حوزه اندیشه اصلاحی، احیای اسلام و تمدن سازی نوین اسلامی به شمار می­رود. وی در حوزه­های مختلف فرهنگ و تمدن اسلامی، نظریه‌های گوناگونی دارد ...  بیشتر استاد شهید مطهری (1359 ش) یکی از اندیشمندان و حکمای شیعه، در حوزه اندیشه اصلاحی، احیای اسلام و تمدن سازی نوین اسلامی به شمار می­رود. وی در حوزه­های مختلف فرهنگ و تمدن اسلامی، نظریه‌های گوناگونی دارد که در این پژوهش به آن پرداخته خواهد شد. مقاله حاضر به روش توصیفی-تحلیلی در پی پاسخ به این سؤال است که اصول استاد مطهری در نگاه به فرهنگ و تمدن اسلامی بر چه محورهایی استوار است و این مسئله مهم چه نسبتی با نظام سازی فرهنگی دارد. یافته­ های پژوهش نشان می­دهد که استاد مطهری به ساخت نظام فرهنگی، تعلیم و تربیت و توانمند سازی و تقویت بنیه فکری مسلمانان با نگارش آثار گوناگون علمی و طرح اندیشه اسلامی تأکید داشت. از دیدگاه این اندیشمند هر نهضت اجتماعی در خطر رو در رویی با آفاتی همچون: نفوذ اندیشه بیگانه، تجدد گرایی افراطی، تداوم نهضت، نفوذ فرصت طلبان، ایهام در طرح‌های آینده و تغییر جهت دادن اندیشه می‌باشد. وی معتقد بود با شناخت آسیب‌های فرهنگی و عوامل مؤثر در این مسیر، برای ایجاد تحول فرهنگی، راهبردهای متعدد فرهنگی ضروری است. ایشان شناخت دقیق اجزای فرهنگ و تمدن اسلامی را در راستای برقرای نظام فرهنگی مطلوب قلمداد می­ کرده ­اند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.35 M

مواجهه مفهومی بوم گرایانه سیدجمال الدین اسدآبادی و آیت الله محمدحسین نائینی غروی با تمدن غرب

مرتضی شیرودی

دوره 2، شماره 8 ، شهریور 1400، ، صفحه 112-126

چکیده

  حفاظت از اسلام در برابر هجوم همه جانبه غرب به همراه تأمین زندگی و معیشت مردم مسلمان، مسأله ای است که ایرانیان طی 150 سال گذشته با آن مواجه بوده‌اند. نخستین مرحله این مسأله، تضاد یا تعامل معنایی مفاهیم مدرنی ...  بیشتر حفاظت از اسلام در برابر هجوم همه جانبه غرب به همراه تأمین زندگی و معیشت مردم مسلمان، مسأله ای است که ایرانیان طی 150 سال گذشته با آن مواجه بوده‌اند. نخستین مرحله این مسأله، تضاد یا تعامل معنایی مفاهیم مدرنی چون آزادی-رهایی، دموکراسی-مشروطه طلبی، توسعه-پیشرفت، تمدن-تجدد و مانند آن است که از آن به بحران مفاهیم در علوم انسانی یاد می‌کنند. سیدجمال الدین اسدآبادی و آیت الله محمدحسین نائینی غروی از پیشگامان دینی تقابل و تعاضد با مفاهیم مدرن‌اند اما این دو با دو روش متمایز یکی با حفظ اصالت سنت، متمرکز بر تحمیل معانی سنتی بر مفاهیم مدرن و دیگری با استدلال عدم تغایر مفاهیم مدرن با اسلام، ناظر بر تحمیل معانی مدرن بر مفاهیم سنتی با مفهوم تمدن به معنای جدید خود یعنی توسعه و ترقی مادی روبرو شده‌اند. نوشتار حاضر با تمرکز بر مقوله تمدن به تبیین این دو روش و نتایج حاصله با کاربست روش تحلیل محتوا می‌پردازد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.32 M

نقش خواجه نصیرالدین طوسی در توسعه علم ریاضی و علم نجوم در جهان اسلام

رمضان محمدی؛ محمدباقر خزائیلی

دوره 2، شماره 7 ، خرداد 1400، ، صفحه 91-111

چکیده

  مقاله حاضر با عنوان«نقش خواجه نصیر طوسی در توسعه علوم» با هدف کشف و توصیف نحوه و چگونگی تاثیرخواجه نصیرالدین(م.۶۵۳)، در علوم ریاضی و نجوم صورت گرفته است. خواجه از مشهورترین دانشمندان شیعی که در حوزه‌های ...  بیشتر مقاله حاضر با عنوان«نقش خواجه نصیر طوسی در توسعه علوم» با هدف کشف و توصیف نحوه و چگونگی تاثیرخواجه نصیرالدین(م.۶۵۳)، در علوم ریاضی و نجوم صورت گرفته است. خواجه از مشهورترین دانشمندان شیعی که در حوزه‌های مختلف علمی پیشرفت های فراوانی را ایجاد کرد. بدون تردید نقش وی در حوزه ریاضی و نجوم بسیار برجسته است. رصد خانه مراغه تنها بخشی از از سازمان علمی خواجه بود که اعتبار جهانی یافت.کتاب «شکل‌القطاع» او تحولی شگرف در حوزه علوم ریاضی خصوصاً هندسه بوجود آورد. وی با تبدیل هندسه سه‌بُعدی به هندسه دوبُعدی در علم هندسه توانست در حوزه ریاضیات(هندسه) گام‌های اساسی بردارد. طبق یافته‌ها می توان گفت مهم‌ترین تحول در علم نجوم قبل از کپرنیک توسط خواجه صورت پذیرفت. خواجه با طرح جفت‌های طوسی انتقاد جدی به نظریه زمین‌محوری بطلمیوس کرد واثبات کرد که خورشید مرکز است و زمین به دور خورشید می‌چرخد؛ کاری که بعدها اساس تحولات نجوم جدید شد. این پژوهش با طرح این سؤال که خواجه به عنوان یک دانشمند شیعی، چه تحولی در علم ریاضیات و نجوم ایجاد کرد؟ این فرضیه را مطرح می‌نماید که انتقادات جدی خواجه به نظریات ریاضی و نجوم یونانی و طرح نظریات جدید، مبنای تحولات علمی در اروپا شد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.49 M

نقش آیسسکو در فعالیت ها و راهبردهای فرهنگی-تمدنی سازمان همکاری اسلامی

سیدشجاع حسین حسینی؛ مرتضی شیرودی

دوره 4، شماره 13 ، آذر 1401، ، صفحه 100-120

چکیده

  سازمان کنفرانس اسلامی (تأسیس 1969 م/1348 ش) که در سال 2011 م/ 1390 ش به سازمان همکاری اسلامی تغییر نام داد، بیش از آن که در عرصه فرهنگی-تمدنی به فعالیت بپردازد، به یک سازمان سیاسی تبدیل شد اما با عنایت به ماهیت و ...  بیشتر سازمان کنفرانس اسلامی (تأسیس 1969 م/1348 ش) که در سال 2011 م/ 1390 ش به سازمان همکاری اسلامی تغییر نام داد، بیش از آن که در عرصه فرهنگی-تمدنی به فعالیت بپردازد، به یک سازمان سیاسی تبدیل شد اما با عنایت به ماهیت و سابقه فرهنگی-تمدنی کشورهای اسلامی عضو سازمان و ضرورت روز افزون اقدامات غیرسیاسیِ سازنده و پیش ­برنده در زمینه­ های اجتماعی نیاز به تأسیس یک سازمان فرهنگی-تمدنی در کشورهای اسلامی ذیل سازمان همکاری اسلامی چنان بالا گرفت که در سال 1982 م/1361 ش به تأسیس سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی اسلامی (آیسسکو) منجر شد اما آیا این سازمان در ایفای نقش فرهنگی-تمدنی خود موفق بوده است؟ مقاله حاضر می­ کوشد با معرفی آیسسکو در بخش اهداف، ماموریت­ ها (فعالیت ­ها) و تبیین سیاست‌ها و راهبردهای سازمان به سئوال مذکور پاسخ دهد. روش مقاله برای دستیابی به پاسخ سئوال، تاریخی، توصیفی و تحلیلی مبتنی بر روش­شناسی اجتماعی­گرایی است. یافته­ های مقاله عبارت است از: وجود تضادهای مختلف در کشورهای اسلامی از جمله اختلافات سیاسی و نیز، دخالت­های کشورهای غربی چون اسرائیل و آمریکا و تأثیرپذیری آیسسکو از فضای سیاسی سازمان همکاری اسلامی مانع از تحقق کامل اهداف سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی اسلامی شده ولی ظرفیت­ ها و توانمندهای آیسسکو امیدهای جدیدی را جهت فعالیت­ها و راهبردهای فرهنگی-تمدنی سازمان همکاری اسلامی پدید آورده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.33 M

هستی شناسی توحیدی قرآن و نقش آن در تمدن‌ سازی تربیت محور

بی بی حکیمه حسینی؛ حسنعلی رضی

دوره 1، شماره 2 ، بهمن 1398، ، صفحه 106-126

چکیده

  تمدن‌سازی نوین اسلامی یکی از مهم ترین گفتمان‏های نوظهور در دوران معاصر است که در پی نهضت‌های اسلامی، جنبش بیداری اسلامی و شکست و رسوایی مکاتب مادی، اذهان متفکران اسلامی را به خود جلب نموده است. با ...  بیشتر تمدن‌سازی نوین اسلامی یکی از مهم ترین گفتمان‏های نوظهور در دوران معاصر است که در پی نهضت‌های اسلامی، جنبش بیداری اسلامی و شکست و رسوایی مکاتب مادی، اذهان متفکران اسلامی را به خود جلب نموده است. با عنایت به اهمیت ترسیم تمدن نوین اسلامی برپایه قرآن کریم و نظر به حیثیت تربیت محوری تمدن اسلامی و ابتکارهای علامه طباطبایی در مباحث تربیتی، پژوهش حاضر به شیوه تحلیل متن، به استخراج و استنباط مبانی ویژه تفسیر المیزان در حوزه هستی‌شناسی و ارتباط آن با تمدن‌سازی پرداخته است. براساس مبانی قرآنی علامه در المیزان، عالم هستی یک نظام توحیدی فراگیر است که مدیریت یکپارچه و اتصال تدبیر در آن حاکم است. پرسش از عدالت و چگونگی آن در این نظام واحد نادرست است؛ چراکه عالم وجود، خود میزان عدالت و معیار سنجش آن است. بی‌تردید چنین شناختی از جهان در مدیریت کلان تمدنی بسیار حائز اهمیت است. براساس این نگرش، اهداف تمدن‌سازی اسلامی، گسترش باور به توحید و پرورش روحیه تسلیم و رضا در آحاد جامعه ترسیم می‌شود؛ و از جمله اصول و راه کارهای آن، اخلاص در مربی و متربی، باور به نظام احسن، حبّ عبودی، یادآوری نعمت‌های الهی و «آیت» دانستن تمام اجزای هستی است؛ که شناخت و تدبیر صحیح آن از لوازم تمدن‌سازی تربیت‌محور است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.01 M

معنا و راه کسب سعادت و شقاوت دو جهان از دیدگاه شیخ اشراق و ابن سینا

طاهره محسنی؛ خدیجه احمدی بیغش

دوره 1، شماره 3 ، اردیبهشت 1399، ، صفحه 112-127

چکیده

  چکیده سعادت و شقاوت به مثابه پیشرفت و پسرفت از جمله مقولاتی است که در ادوار تاریخی مختلف، میان دانشمندان، و حتی در عرف عوام، مورد بحث بوده است. زندگی جاودانه پس از مرگ، موجب شده که انسان تمام تلاش خود را ...  بیشتر چکیده سعادت و شقاوت به مثابه پیشرفت و پسرفت از جمله مقولاتی است که در ادوار تاریخی مختلف، میان دانشمندان، و حتی در عرف عوام، مورد بحث بوده است. زندگی جاودانه پس از مرگ، موجب شده که انسان تمام تلاش خود را به کار گیرد تا موجبات سعادت برای دنیا و به ویژه عالم پس از مرگ خود، فراهم کرده و از شقاوت دوری نماید. این پژوهش، با روش توصیف و تحلیل متن و به شیوه کتابخانه ای، درصدد واکاوی دیدگاه های کلامی دو متکلم، شیخ اشراق و ابن سینا، در زمینه معنا و راه های کسب سعادت و شقاوت در دنیا و آخرت است. سهروردی راه کسب سعادت یا شقاوت را، انجام یا ترک اوامر و نواهی الهی، در عالم پس از مرگ دانسته و سعادتمندان را، پیروان حضرت محمد(ص) می داند، اما ابن سینا سعادت را ترجیح سعادت نفسانی بر سعادت جسمانی بیان داشته، که در گرو تامین نیازهای افراد جامعه است، و افراد شقی را، کسانی می داند که حق را شناخته، ولی اغلب آن را انکار می کنند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 965.91 K

بررسی دیدگاه‌های مالک بن نبی در تحلیل مولفه‌ها و مکاتب فکری پیشران در تمدن معاصر غرب

مجید منهاجی؛ حسین نورالدینی

دوره 3، شماره 12 ، شهریور 1401، ، صفحه 115-134

چکیده

  مالک بن نبی از اندیشمندان تاثیرگذار و بزرگان جنبش اصلاح­ گرایانه در جهان ­اسلام و الجزایر است. هدف وی در حوزه تمدن­ اسلامی، رویارویی فکری با استعمارفکری و سیاسی غرب بود و راهکارهایی علمی و عملی برون­ ...  بیشتر مالک بن نبی از اندیشمندان تاثیرگذار و بزرگان جنبش اصلاح­ گرایانه در جهان ­اسلام و الجزایر است. هدف وی در حوزه تمدن­ اسلامی، رویارویی فکری با استعمارفکری و سیاسی غرب بود و راهکارهایی علمی و عملی برون­ رفت از انحطاط در جهان ­اسلام و احیای تمدن اسلامی نیز ارائه داد. مالک بن ­نبی بر آن بود که مؤلفه­ ها و جریان ­های پیشران تمدن معاصرغرب را بررسی و مطالعه نماید و براساس آن‌ها، راهکارهایی برای مقابله با تمدن­غرب و پیشبرد تمدن­اسلامی ارائه نماید. این مقاله باروش توصیفی­_تحلیلی به ­بررسی تمدن­ معاصرغرب از دیدگاه مالک بن ­نبی می ­پردازد. مولفه­ ها و جریان­ های فکری پیشران تمدن معاصرغرب از دیدگاه مالک بن­ نبی چیست؟ یافته ­های این پژوهش حاکی از ای ن­است که از دیدگاه مالک بن ­نبی، تمدن ­ها در نتیجه هماهنگی و انسجام میان سه عنصر «خاک، انسان و زمان» و در سایه یک نیروی مؤثر دینی به وجودمی ­آید. وی، تمدن معاصرغرب، تهی از جنبه­ های مثبت نیست و همه نظام­ های علمی ازجمله تمدن­ اسلامی از آن بهره برده ­اند؛ اما باید به­ گزاره ­های منفی آن نیز توجه کنیم. ازدیدگاه وی، تمدن معاصرغرب با آموزه ­های دینی و انسانی و اخلاقی همخوانی ندارد. این تمدن دارای گزاره ­ها و مولفه­ های ویژه ازجمله، استعمار، شرق­شناسی و دموکراسی است. همچنین در این میان، مکاتبی همچون سرمایه ­داری، مارکسیسم و ناسیونالیسم ازجمله را جریان­ های پیشران فکری و اقتصادی تمدن معاصرغرب می­ پندارد و بنیان تمدن معاصرغرب و ریشه همه مسائل آن را برآمده از این مکاتب تلقی می­ کند. از منظر وی، دوگونه ارزش­ ها و اصول در نظام فرهنگی تمدن معاصرغرب به چشم می ­خورد: اصول و ارزش ­های متناسب با ذات و ویژگی­ های خاص فرهنگ غرب و اصول و ارزش ­هایی که برای اجرا در نقاط دیگر جهان است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.35 M

نقش تمدنی مدائنی (م 225ق) در تاریخ‌نگاری اسلامی (مطالعه موردی: سیره نگاری)

حسین مرادی نسب

دوره 4، شماره 16 ، شهریور 1402، ، صفحه 116-145

https://doi.org/10.22034/icrs.2023.171864

چکیده

  آثار برجا مانده از پیشینیان از جمله مکتوبات آنان گنجیه ­های ارزشمند علمی و تمدنی هستند که به عنوان یک گزارشگر، رویدادهای تاریخی برای آیندگان گزارش می‌کنند. برخی مؤلفان با توجه به دانش خود به گونه‌ای ...  بیشتر آثار برجا مانده از پیشینیان از جمله مکتوبات آنان گنجیه ­های ارزشمند علمی و تمدنی هستند که به عنوان یک گزارشگر، رویدادهای تاریخی برای آیندگان گزارش می‌کنند. برخی مؤلفان با توجه به دانش خود به گونه‌ای از تاریخ‌نگاری اسلامی که از آن به سیره‌نگاری تعبیر می‌گردد، پرداخته‌اند. ثبت تاریخِ سیره‌‌نگاریِ پیامبر اعظم(ص) از ابتکارات قرآن است که بخشی از تاریخ و سیره زندگانی آن حضرت را آورده است تا الگوی برای بشریّت در ابعاد مختلف باشد. مدائنی از مؤلفان کثیر التألیفی بود که با برخورداری از نبوغ علمی و دانش گسترده خود شاخه‌هایی از تاریخ­نگاری اسلامی - از جمله سیره‌نگاری تاریخ و زندگانی پیامبر اعظم(ص) - را ابداع کرد. وی نقش اساسی در گسترش این نوع از تاریخ­نگاری داشت و بر مؤلفان پس از خود نیز تأثیرگذار بوده است. این مقاله با توجه به جمع‌آوری نگاشته‌های مدائنی از متون دست اول به توصیف و تحلیل آنها در سیره‌نگاری پرداخته است. مقاله در پی پاسخ به این پرسش است که چگونه مدائنی توانست در گسترش، تکمیل و تأسیس برخی از موضوعات در سیره‌نگاری نقش‌آفرین باشد؟. نتیجه آنکه مدائنی با نگارش سیره‌نگاری و زیر شاخه‌های آن از جمله «عهود النبی»، «اخبار المنافقین»، «تسمیه المنافقین»، «تسمیه الذین یؤذون النبی»، «اقطاع النبی»، «دعای النبی» و  موارد دیگر در نشر موضوعات سیره‌نگاری سهمی اساسی داشته و شُکُوه تمدن اسلامی را در قرن سوم نشان داده است.

---

• مشاهده مقاله

بررسی مؤلفه‌های تمدن ساز در تاریخ اسلام از منظر محمد عابد جابری

داریوش نظری؛ سید علاء الدین شاهرخی؛ مجتبی گراوند؛ ثمانه نادری

دوره 3، شماره 10 ، اسفند 1400، ، صفحه 120-137

چکیده

  پس از ضعف تمدن اسلامی و در مقابل شروع فرآیند رشد و توسعه در کشورهای غربی، متفکران اسلامی به موضوع تمدن، چیستی و عوامل تأثیرگذار در آن بیشتر از همیشه توجه کرده و در قیاس با تمدن غربی رویکردهای جدیدی نسبت­ ...  بیشتر پس از ضعف تمدن اسلامی و در مقابل شروع فرآیند رشد و توسعه در کشورهای غربی، متفکران اسلامی به موضوع تمدن، چیستی و عوامل تأثیرگذار در آن بیشتر از همیشه توجه کرده و در قیاس با تمدن غربی رویکردهای جدیدی نسبت­ به تحولات جوامع اسلامی و شاخص‌های تمدن ساز آن مطرح کرده‌اند. محمد عابد جابری از اندیشمندان و متفکران معاصر است که تحت تأثیر روند تحولات جوامع غربی به تحلیل و بررسی تحولات سیاسی و اجتماعی تاریخ اسلام پرداخته است. مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی بر­مبنای مطالعات کتابخانه‌ای، به این سؤال اصلی پرداخته است که مؤلفه‌های تمدن ساز از دیدگاه جابری کدام است؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که جابری در بررسی تاریخ فرهنگ و تمدّن اسلامی به نقش کلیدی سه عنصر، غنیمت و قبیله عنایت دارد و درصدد است با رویکردی انتقادی به تحلیل تحولات سیاسی معاصر جهان اسلام بپردازد. از دیدگاه جابری راهکار پیشرفت جوامع اسلامی در گرو فهم مقتضیات زمانه، سازگاری با مفاهیم دنیای مدرنیته مانند دموکراسی، نوگرایی و عقل سیاسی است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.25 M

نظام سازی، نهاد سازی و تمدن نوین اسلامی

علی الهامی؛ خدیجه سلطانی

دوره 1، شماره 1 ، آبان 1398، ، صفحه 128-146

چکیده

  نظام سازی اسلامی به معنای برساخت مبانی،اصول و اهداف دینی در حکومتی تازه است که به سرعت و در پی انقلاب، شکل می گیرد اما بقای آن، به تأسیس و تداوم نهادهای سه گانه مذهبی در بخش های اجرا،قضا و تقنین و ایجاد ...  بیشتر نظام سازی اسلامی به معنای برساخت مبانی،اصول و اهداف دینی در حکومتی تازه است که به سرعت و در پی انقلاب، شکل می گیرد اما بقای آن، به تأسیس و تداوم نهادهای سه گانه مذهبی در بخش های اجرا،قضا و تقنین و ایجاد و ابقای نهادهای مناسب به آن، مرتبط است ولی یکی از مسأله های مطروحه آن است که نمی دانیم نهاد سازی تنها به تشکیل موسسه و نهاد نیست بلکه درجه اجتماعی شدن آن، میزان نهادمندی اسلامی و مقدار ارتباط آن با تمدن نوین اسلامی را معین می کند، بنابراین، سئوال پیش روی مقاله حاضر آن است که به نوع ارتباط بین نظام-نهاد-تمدن نوین در سطح اسلامی پاسخ دهد. فرضیه ما عبارت است از: تنها با افزایش درجه نهادینه شدن نهادهای اسلامی جدید، قادر خواهیم بود نظام تازه برآمده اسلامی را در نیل به تمدن نوین اسلامی یاری دهیم در نتیجه، هدف مقاله تنها نشان دادن ارتباط عناصر سه گانه مذکور نیست بلکه کمک به تعمیق باور ضرورت تداوم ارتباط آن در ذهن و عمل مردم است. از یافته‎های مقاله می توان اشاره کرد به این که نظام اسلامی تشکیل نمی شود مگر به تعمیق نهادهای مرتبط و این نهادهای دینی اجتماعی شده اند که راه را برای شکل گیری تمدن نوین اسلامی در تراز انقلاب اسلامی فراهم می آورند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.32 M

تطورات معنای علم از دیدگاه چالمرز و نقد آن (با تکیه‌بر آراء حمید پارسانیا)

مریم غازی اصفهانی

دوره 2، شماره 8 ، شهریور 1400، ، صفحه 128-151

چکیده

  علم و چیستی آن از موضوعات بسیار چالش‌برانگیز در میان متفکران عصر حاضر است. آلن فرانسیس چالمرز در کتاب چیستی علم خود درباره ماهیت و چیستی روش‌های علمی بر اساس استقراء گرایی، ابطال‌گرایی، معقول گرایی، ...  بیشتر علم و چیستی آن از موضوعات بسیار چالش‌برانگیز در میان متفکران عصر حاضر است. آلن فرانسیس چالمرز در کتاب چیستی علم خود درباره ماهیت و چیستی روش‌های علمی بر اساس استقراء گرایی، ابطال‌گرایی، معقول گرایی، نسبی‌گرایی، نظریه‌های نظم گریز و آفاق گرایی بحث نموده است. در کتاب دیگرش با عنوان علم و تولید آن نیز با بیان نظریه پوزیتیویستی و راهبرد تاریخی-جامعه شناختی سعی در دفاع از عینیت دانش علمی دارد؛ اما یافته‌ها حاکی از آن است که چالمرز در تبیین چیستی علم در اثر اول خود دارای ایراداتی است. هرچند سعی نموده به‌گونه‌ای آن‌ها را در کتاب دوم خود برطرف نماید؛ اما ازآنجاکه مبانی فکری او برخاسته از نظریه کنت و به‌تبع آن کانت و مبانی پوزیتیویستی است نتوانسته بین ذات داشتن و برساخته بودن علم جمع کند و در تبیین چیستی علم توفیقی به دست آورد. نگارنده به دنبال دست‌یابی به پاسخ این پرسش است که علم از دیدگاه آلن فرانسیس چالمرز چیست و خوانش او از علم چه تطوراتی داشته است؟ در نوشتار حاضر ابتدا به روش نقد درونی مبانی اندیشه چالمرز در دو اثر یادشده بررسی‌شده و سپس با استفاده از آراء حمید پارسانیا نقد بیرونی شده است. استاد پارسانیا جهت برون‌رفت از بحران ماهیت علم، آن را دارای هویت ذاتی و نفس‌الامری می‌داند که در جهان دوم و سوم باانگیزه‌ها و زمینه‌هایی وارد می‌شود و منحصر در دانش آزمون‌پذیر نیست. در نوشتار حاضر با استفاده از تبیین جسمانیه‌الحدوث و روحانیه‌البقا بودن علم و معرفت پاسخ اشکالات چالمرز در چیستی علم تبیین شده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.36 M

نقد و بررسی کتاب تمدن و ملالت های آن

لیلا ایزدپرست؛ سید محمد امین حسینی

دوره 3، شماره 11 ، خرداد 1401، ، صفحه 128-158

چکیده

  کتاب تمدن و ملالت های آن توسط زیگموند فروید در 1929میلادی/1308شمسی نگاشته شد و در 1930میلادی/1309شمسی به زبان آلمانی منتشر گردید و آن­چنان مورد استقبال قرار گرفت که در کمتر از یک سال، به چاپ دوم رسید و در بسیاری ...  بیشتر کتاب تمدن و ملالت های آن توسط زیگموند فروید در 1929میلادی/1308شمسی نگاشته شد و در 1930میلادی/1309شمسی به زبان آلمانی منتشر گردید و آن­چنان مورد استقبال قرار گرفت که در کمتر از یک سال، به چاپ دوم رسید و در بسیاری از کشورهای جهان انتشار یافت و از­این ­رو، به یکی از آثار پرفروش بدل شد با این وصف، کمتر شاهد نقد علمی آن در مجامع آکادمیک بوده ­ایم در­حالی­که نقد علمی از این اثر، موجب پیشرفت آن و نویسنده و رفع اشکالات آن می­شود، در واقع، ارائۀ نقد علمی، کمکی است به خلق نمونه­ های کیفی­ تری که به رشته تحریر در­می آیند. در برخی از موارد نیز، نقد یک اثر به درک بهتر آن  کمک شایانی می­کند. در نقد این کتاب، از تلفیق روش کاوش­گری انتقادی و نقادی آموزشی استفاده شد که شامل مراحل سه گانۀ: الف) توصیف و تشریح کتاب، ب) تفسیر کتاب و ج) ارزیابی و تعیین کارایی کتاب است. با توجه ­به این­که کتاب تمدن و ملالت­های آن از جمله پرفروش­ترین و مورد استقبال­ترین کتاب­های فروید محسوب می­شود، یافته­ های پژوهش نشان داد  این اثر نیز مانند سایر آثار، دارای نقاط قوت و ضعف بوده که بخشی از آن، متأثر از دورۀ زمانی و شرایط حاکم بر آن زمان است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.56 M

علمی‌سازی سلامت در فرهنگ عمومی مبتنی بر مفهوم «نُشرت» در فرهنگ اسلامی

محمدمصطفی اسعدی

دوره 4، شماره 15 ، شهریور 1402، ، صفحه 1-32

https://doi.org/10.22034/icrs.2023.179635

چکیده

  در تاریخ تمدن بشری و عموم ملل جهان، خرافه­ های درمانی در کنار آموزه ­های علمی وجود داشته است. این قضیه در جامعه عرب جاهلی ذیل مفهوم نشرت وجود داشته که به معنای افسون، تعویذ یا دعایی برای درمان بیمار ...  بیشتر در تاریخ تمدن بشری و عموم ملل جهان، خرافه­ های درمانی در کنار آموزه ­های علمی وجود داشته است. این قضیه در جامعه عرب جاهلی ذیل مفهوم نشرت وجود داشته که به معنای افسون، تعویذ یا دعایی برای درمان بیمار و مجنون بوده است. مسئله پژوهش آن است که فرهنگ اسلامی با چه مصادیقی، مفهوم نشرت را در فرهنگ عمومی، علمی ­سازی نموده است؟ بر اساس یافته­ های پژوهش در حیات فردی: کوتاه کردن سیبیل، شستشوی سر با ختمی، نوره، طیب، مسواک، عسل، اسپند، خوردن و آشامیدن؛ در سبک زندگی خانوادگی: نگاه به زن زیباروی و رابطه جنسی، در سبک زندگی اجتماعی: ملاقات با دوستان و گفتگو با دیگران؛ در عرصه محیطی: پیاده­روی، سوارکاری، ارتماس در آب و نگاه به سبزه، مصادیق دانش ­بنیان این مفهوم معرفی شده ­اند. در نتیجه مشخص گردید دوران تاریخی امام ششم علاوه بر علوم انسانی و الهیات، در عرصه علوم تجربی و پزشکی نیز دوران منحصر به فردی شناخته می ­گردد. علاوه بر این، نظام سلامت در فرهنگ اسلامی عرصه وسیعی را شامل می­ گردد که جامعه و حتی محیط زیست را در بر می­گیرد و این موضوع، کلان­نگری و جامعیت فرهنگ اسلامی در علوم سلامت را منتقل می ­سازد. هم­چنین اهل ­بیت در علمی ­سازی سلامت در جامعه، هم­زمان نیازهای روز جامعه و نیازهای فراعصری جوامع را در نظر داشتند. نیز یک انگاره خرافی می­ تواند با تغییر مصداق توسط عناصر فرهنگ­ساز جامعه، به یک انگاره علمی تبدیل گردد؛ بدون این که لزوماً عنوان خرافی، از بین برود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.47 M

دیدگاه قرآن کریم درباره عوامل پیشرفت و انحطاط امت ها

مصطفی گوهری فرخ آباد؛ سمانه گوهری فخرآباد

دوره 1، شماره 4 ، مرداد 1399، ، صفحه 10-27

چکیده

  در قرآن کریم، سرگذشت اقوام و امت های بسیاری، آمده است که با توجه به سنت های لایتغیر الهی، قابل الگوبرداری و تعمیم به همه دوره ها و زمینه ها است، ازاین رو، این مقاله، با روشی توصیفی- تحلیلی، در نیل به  ...  بیشتر در قرآن کریم، سرگذشت اقوام و امت های بسیاری، آمده است که با توجه به سنت های لایتغیر الهی، قابل الگوبرداری و تعمیم به همه دوره ها و زمینه ها است، ازاین رو، این مقاله، با روشی توصیفی- تحلیلی، در نیل به  این هدف که نشان دهد: عوامل پیشرفت و انحطاط امت ها را بر مبنای آیات قرآن چیست؟ به رشته تحریر درآمده است. از بررسی مجموع سرگذشت‌های امم و اقوام در قرآن، نتیجه می گیریم که: عواملی چون فساد، رفاه زدگی، فسق، اسراف، استکبار، کفر به خدا، ظلم، پیروی کورکورانه از زمامداران و نظایر آن، سبب انحطاط و نابودی جوامع شده اند. براساس قاعده تعمیم سنت‌های الهی، در صورت بروز این عوامل، به خواست و مشیت الهی، انحطاط در کمین سایر ملت هایی خواهد بود که به فساد و ... دست می زنند، در مقابل، انجام فریضه امر به معروف و نهی از منکر، ایمان به خداوند و رعایت اعتدال و میانه روی در تمامی امور از اسباب ثبات و پیشرفت یک جامعه است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.09 M

الزامات سیاسی تحقق تمدن نوین اسلامی

حسن تلاشان

دوره 2، شماره 6 ، بهمن 1399، ، صفحه 10-26

چکیده

  براساس منویات رهبران نظام جمهوری اسلامی ایران،هدف نهایی انقلاب اسلامی تحقق تمدن  نوین اسلامی است.بدیهی است که برای ظهور هرپدیده­ای نیاز به بسترسازی می باشد،لذابرای تحقق این هدف نیاز به تحولات اساسی ...  بیشتر براساس منویات رهبران نظام جمهوری اسلامی ایران،هدف نهایی انقلاب اسلامی تحقق تمدن  نوین اسلامی است.بدیهی است که برای ظهور هرپدیده­ای نیاز به بسترسازی می باشد،لذابرای تحقق این هدف نیاز به تحولات اساسی در ابعادسیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی می­باشد.پرسش اساسی این است که مهم ترین الزامات سیاسی تحقق تمدن نوین اسلامی چیست؟ برای پاسخ به سئوال از روش علمی-اسنادی و بهره برداری از آیات قران کریم و شواهدتاریخی استفاده شده است.علاوه برآن، منابع کتابخانه­ای متعددی مورد مطالعه قرار گرفته است.یافته نهایی این است که قدرت و اقتدار، تشکیل حکومت اسلامی کارآمد واستقلال،مهم ترین الزامات تحقق تمدن نوین اسلامی به شمار می­آیند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.59 M

الزامات، اصول و روش های اخلاقی و آموزشی شاگردپروری از دیدگاه امام صادق (ع)

محمدرضا هدایت پناه؛ محمدرضا پیوندی بلدی

دوره 4، شماره 14 ، اسفند 1401، ، صفحه 10-33

چکیده

  یکی از بنیادی­ترین شاخصه‌های مرجعیت علمی که به لحاظ تاریخی باورمندی به مرجعیتِ مرجع و سرآمدی او را بر دیگر مدعیان اثبات می‌کند، شاگردپروری است. این اصطلاح بدین معناست که هر مربی، معلم یا استاد با کاربست ...  بیشتر یکی از بنیادی­ترین شاخصه‌های مرجعیت علمی که به لحاظ تاریخی باورمندی به مرجعیتِ مرجع و سرآمدی او را بر دیگر مدعیان اثبات می‌کند، شاگردپروری است. این اصطلاح بدین معناست که هر مربی، معلم یا استاد با کاربست تمهیداتی برنامه‌ریزی‌شده، فراگیرانش را افرادی متخلّق، کارآمد و متخصص بار می‌آورد و آنان را برای ایفای نقش‌های متناسب علمی در جوامع انسانی آماده می‌سازد. فرایند شاگردپروری بر اساس اصول و روش‌های خاصی انجام می‌گیرد. مسئله این پژوهش چگونگی کاربستِ هوشمندانه و نظام­مند این فرایند در نظام آموزشی امام صادق (ع) است. سؤال این است که الزامات، اصول و روش‌های شاگردپروری در مکتب علمی امام صادق (ع) در حوزه آموزش و اخلاق چگونه محقق شده است؟ روش پژوهش تحلیل محتوا با رویکرد کیفی و تحلیل مضمون و روش جمع‌آوری داده‌ها، بررسی اسناد و مدارک است. واحد بررسی، گزارش‌ها و روایات تاریخی با تکیه بر روایت مشهور به «رجل شامی» است. راویان متعددی تعداد شاگردان امام را از یک تا 200 نفر تا خانه پر از جمعیت گزارش کرده‌اند. شاگردپروری نخبگانی در دستور کار امام قرار داشته و امام بر این نکته تحفظ داشته‌اند که شاگردان در همان رشته‌هایی که تخصص دارند به مناظره بپردازند. بررسی نمونة انتخابی از مناظرات علمی امام صادق (ع) نشان داد که تربیت برنامه‌ریزی‌شده شاگردان متخصص و نخبه در رشته‌های مختلف بر پایة اصول آموزشی هشتگانه و اصول اخلاقی پنج­گانه و با استفاده از روش‌های آموزشی هفتگانه و روش‌های اخلاقی سه‌گانه انجام‌گرفته است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.21 M

بلاد سودان (سرزمین سیاهان) از نگاه جغرافی نگاران مسلمان در گذر زمان تا پایان سده هشتم هـ.ق

الهام امینی کاشانی

دوره 3، شماره 9 ، آذر 1400، ، صفحه 24-10

چکیده

  بلاد السودان یا همان سرزمین سیاهان در طی چندین سده، به‌سبب شرایط اقلیمی و زیستی نامساعد، کمبود آب و محدودیت رفت‌وآمد مردمان سرزمین‌های دیگر به آنجا، سرزمینی رازآلود و کشف‌ناشده باقی ماند. حتی حاکمان ...  بیشتر بلاد السودان یا همان سرزمین سیاهان در طی چندین سده، به‌سبب شرایط اقلیمی و زیستی نامساعد، کمبود آب و محدودیت رفت‌وآمد مردمان سرزمین‌های دیگر به آنجا، سرزمینی رازآلود و کشف‌ناشده باقی ماند. حتی حاکمان مسلمان در جریان فتوحات شمال آفریقا بدین مناطق توجهی نداشته و به فتح این مناطق همت نگماردند. در نتیجه، اسلام به این مناطق راه نیافت و بومیان این سرزمین با گذشت زمان، به‌سبب رفت‌وآمد تاجران مسلمان و یا مهاجرت و سکونت برخی از مخالفان حکومت یا عالمان دینی، در این منطقه با اسلام آشنا شدند. ناشناخته‌ماندن این سرزمین در آثار جغرافی‌نگاران مسلمان -که از قرن سوم آثار ارزشمندی را در شناساندن سرزمین‌های مختلف از دور یا نزدیک به رشتۀ تحریر درآورده‌اند- کاملاً مشهود است، چنان‌که محدودۀ دقیق بلاد السودان در آثار آنان چندان مشخص نیست و اغلب به اشارات مبهمی از این منطقه و ذکر بخش‌ها و یا شهرهایی از آن بسنده کرده‌اند. این پژوهش برآن است، با بررسی آثار جغرافی‌نگاران تا پایان سدۀ هشتم، به این پرسش پاسخ دهد که دانش جغرافی‌نگاران از سرزمین بلاد السودان تا چه حد بوده است؟ آثار آنان تا چه حد در تصویرسازی و دانش‌افزایی مسلمانان از منطقۀ ناشناختۀ بلاد السودان تأثیر داشته و آنان از چه منابعی در گردآوری مطالب خود استفاده می‌کردند و این مطالب تا چه میزان بر مبنای اطلاعات امروزی صحت یا تناقض داشته است؟این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی انجام شده است. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که این سرزمین به‌سبب شرایط آب‌وهوایی و ناشناخته‌بودن مسیرها و بومیان آنجا به نسبت سرزمین‌های شمالی، شرقی و غربی قارۀ آفریقا کمتر شناخته شده بود. با این‌همه، به‌مرور و با گسترش تجارت، سفر و حتی مهاجرتِ شماری از مسلمانان به این مناطق اطلاعات جغرافی‌نگاران نیز از منطقۀ زیرصحرا فزونی یافت.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.27 M

الگوی محاسبه وحدت لازم برای وصول به تمدن نوین اسلامی

محمداسماعیل رستمی نیا

دوره 2، شماره 6 ، بهمن 1399، ، صفحه 27-46

چکیده

  بخش زیادی از تجارب تاریخ، ثبت پیروزی و ناکامی ها است. ثبت هر پیروزی بزرگی و سرعت آن، یادآور عامل اصلی وحدت است، اگر مصادیقی از ناکامی در تاریخ گزارش شده باشد، یکی از علل متصوره اولیه آن، تفرقه بین ملت­ها ...  بیشتر بخش زیادی از تجارب تاریخ، ثبت پیروزی و ناکامی ها است. ثبت هر پیروزی بزرگی و سرعت آن، یادآور عامل اصلی وحدت است، اگر مصادیقی از ناکامی در تاریخ گزارش شده باشد، یکی از علل متصوره اولیه آن، تفرقه بین ملت­ها است. این تجربه تاریخی، وحدت را لازمه وصول به افق­های بلند دانسته و استفاده از این عامل را شدیداً مورد تأکید قرار می‌دهد. نگرش دینی، مشحون از استناد به وحدت بوده و پیروان خود را به آن رهنمون می شود. انقلاب اسلامی نیز، در تلاش برای ایجاد تمدن نوین اسلامی ناگزیر از بهره حداکثری از این عامل محوری است. واضح است تمدن توسط یک یا چند نفر، محقق نمی شود؛ بلکه اجتماع متحد انسانی را لازم دارد. این کار همگانی حاصل جمع جبری کار افراد نبوده، بلکه کار اجتماعی و سیستمی را نیاز دارد. در این مسیر، شناخت دقیق سطوح مختلف وحدت، منتهی به تمدن اسلامی ضروری است. حال بر بهره گیری از مباحث کاربردی مطرح شده در گروه وحدت کلمه و با کمک روش اسنادی به این سئوال پاسخ داده می­شود:الگوی مناسب محاسبه وحدت لازم برای وصول به تمدن نوین اسلامی کدام است؟

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.8 M

تحلیل پدیده گسترش مدارس در دمشق و حلب با تأکید بر دوره زنگیان؛ بر مبنای نظریه‌ سرمایه بوردیو

علیرضا اشتری تفرشی؛ مهری گودینی

دوره 4، شماره 15 ، شهریور 1402، ، صفحه 33-55

https://doi.org/10.22034/icrs.2023.179636

چکیده

  در سده­ های ششم و هفتم هجری، نزدیک به چهل مدرسه در دو شهر مهم شام یعنی دمشق و حلب تأسیس شدند. اگر این شمار از مدارس تنها در دو شهر دمشق و حلب، با تعداد مدارس پیشین، به ویژه نظامیه­ ها که شمار قابل ملاحظه ...  بیشتر در سده­ های ششم و هفتم هجری، نزدیک به چهل مدرسه در دو شهر مهم شام یعنی دمشق و حلب تأسیس شدند. اگر این شمار از مدارس تنها در دو شهر دمشق و حلب، با تعداد مدارس پیشین، به ویژه نظامیه­ ها که شمار قابل ملاحظه کم­تری داشتند، اما در عین حال در جغرافیای وسیع­تر و شهرهای بیشتری پراکنده بودند، مقایسه شود، این مهم آشکار می­ شود که مدارس دمشق و حلب را باید پدیده­ای در خور مطالعه از نظر انگیزه ­ها و عوامل مؤثر در ساخت آنان دانست؛ از این رو، پژوهش حاضر، ابتدا با بررسی مهم­ترین منابع تاریخی این حوزه با شیوه­ای کتابخانه­ ای، به اطلاعات توصیفی – تاریخی این مدارس دست یافته است؛ سپس با استفاده از نظریه سرمایه پی­یر بوردیو با روش تحلیل کیفی به تطبیق پدیده مدارس با اصول این نظریه دست زده است؛ این پژوهش کوشیده است به تعریفی گویا و کارآمد از نظریه سرمایه بوردیو بپردازد و در ادامه به کمک این چارچوب نظری نشان دهد که مدارس به عنوان سرمایه ­های فرهنگی مؤسسه­ محور به نقش آفرینی در توسعه میدان اجتماعی گفتمان دینی مذاهب شافعی و حنفی کمک کرده­اند و به­ عنوان عاملی برای فراجذب احترام نسبت به حکمرانان زنگی و در نتیجه، زمینه­ ساز توسعه سرمایه نمادین آنان، یعنی استمرار و افزایش مشروعیت نرم ایشان در جامعه نقش ­آفرین بوده­ اند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.47 M

تأثیر ایرانیان در انتقال مظاهر فرهنگ و تمدن اسلام و ایران به افریقیه در عصر اغلبیان

مهدی عزتی؛ محمدعلی چلونگر؛ اصغر منتظرالقائم

دوره 4، شماره 14 ، اسفند 1401، ، صفحه 34-54

چکیده

  نخستین دوره شکوفایی فرهنگ و تمدن اسلامی در افریقیه و مغرب در عهد دولت اغلبیان به وقوع پیوست. قیروان به مثابه بغداد در شرق اسلام، مرکز فرهنگی و علمی در غرب جهان اسلام شد و عالمان و دانشمندان آنجا را به عنوان ...  بیشتر نخستین دوره شکوفایی فرهنگ و تمدن اسلامی در افریقیه و مغرب در عهد دولت اغلبیان به وقوع پیوست. قیروان به مثابه بغداد در شرق اسلام، مرکز فرهنگی و علمی در غرب جهان اسلام شد و عالمان و دانشمندان آنجا را به عنوان سرزمین رحله­ های علمی جهت کسب معارف، تحقیق و ترویج علم می­ پنداشتند. امیران اغلبی خود را تابع خلافت عباسی می­ دانستند و از سنت ­ها و شیوه­ های مرسوم دولت عباسیان، که بر سنت‌های ایرانی تکیه داشت، پیروی می­کردند. آن‌ها در صدد انتقال علوم و معارف از شرق اسلام به افریقیه بودند و برای این منظور کوشیدند، دانشمندان و سرآمدان علوم را به سوی خود فرا خوانند. در عصر اغلبی، بنا به دلایل مختلف ایرانیان بسیاری در افریقیه و شهرهای مغرب اقامت داشتند و در پیشرفت و گسترش فرهنگ وتمدن اسلامی مشارکت جستند. اینکه ایرانیان چگونه و در چه زمینه­ هایی باعث انتقال و گسترش مظاهر و عناصر فرهنگ و تمدن اسلامی به افریقیه در دوره اغلبیان شدند، مسئله اصلی این پژوهش می­باشد. این مقاله بر اساس رویکرد مطالعات تاریخی و بهره ­گیری از منابع و متون تاریخی اصیل و تحقیقات نوین و به روش توصیفی - تحلیلی سامان یافته است. یافته­ ها نشان می­دهد که گروهی از ایرانیان در عصر اغلبیان به افریقیه مهاجرت کردند و در انتقال فرهنگ و تمدن اسلام و ایران از شرق جهان اسلام به مغرب اسلامی نقش بزرگی داشته و در عرصه­ های دیوان­سالاری، شکل­ گیری و گسترش علومی چون فقه، ادبیات، پزشکی، هنر و معماری و کشاورزی تاثیر­گذار شدند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.21 M

موضع نشریه مکتب اسلام در مواجهه با اندیشه تغییر خط فارسی

طلعت ده پهلوان

دوره 3، شماره 9 ، آذر 1400، ، صفحه 40-25

چکیده

  یکی از موضوعات جنجالی در دو قرن اخیر در حوزۀ فرهنگ و تمدن اسلامی موضوع «تغییر خط فارسی» است. اندیشۀ تغییر خط فارسی دامنۀ دراز دارد، اما در طول دویست سال اخیر بیش از پیش مورد توجه واقع شده است؛ پیرامون ...  بیشتر یکی از موضوعات جنجالی در دو قرن اخیر در حوزۀ فرهنگ و تمدن اسلامی موضوع «تغییر خط فارسی» است. اندیشۀ تغییر خط فارسی دامنۀ دراز دارد، اما در طول دویست سال اخیر بیش از پیش مورد توجه واقع شده است؛ پیرامون تحولات آن واکنش‌های مختلف و گاهاً افراطی، از جانب مجامع دینی و مذهبی ایران، در سال‌های اخیر صورت گرفته است. یکی از کانون‌هایی که این اندیشه را دنبال می‌نمود نشریۀ مکتب اسلام است که در آن مقالات فراوانی پیرامون مقابله با موضوع تغییر خط ارائه شده است. دو دیدگاه کاملاً متفاوت (موافقان و مخالفان) که حسن ظن کافی نسبت به یکدیگر ندارند پیرامون موضوع تغییر خط فارسی اظهار نظر نموده‌اند. یکی از این دیدگاه‌های مهم پیرامون تغییر خط بحثِ توطئه علیه دین اسلام می‌باشد. این موضوع باعث صدمه به مفاهیم اسلامی و، به‌تبع آن، خدشه در نوع دین‌داری مردم خواهد شد. نتیجه اینکه، با توجه به ساختار فنی بحث، توجه آن‌ها به اثبات این نکته بود که کسانی درصدد بودند تا با توطئه‌ای از پیش برنامه‌ریزی‌شده موضوع تغییر خط را دنبال کنند و، آگاهانه یا ناآگاهانه، به دین اسلام صدمه وارد کنند. موضع نشریۀ مکتب اسلام در عناوین و تیترهای مقالات دربارۀ اصلاح و تغییر خط سوءنیت طراحان تغییر خط را آشکار می‌کند. لذا این مقاله درصدد است، با هدف تبیین دیدگاه‌های متعدد پیرامون اندیشۀ تغییر خط فارسی در مجلۀ مکتب اسلام به روش توصیفی-تحلیلی و بررسی مقالات نشریۀ مکتب اسلام و دیدگاه‌ها و اظهارنظرهای نویسندگان در این مجله، به یکی از موضوعات مهم تاریخ معاصر کشور پاسخ دهد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.3 M

بازسازی تمدن اسلامی در نقد معیار علم دینی از دیدگاه مطهری و جوادی آملی

معصومه آقایی؛ فرح رامین

دوره 2، شماره 6 ، بهمن 1399، ، صفحه 47-69

چکیده

  شعار نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی، مدعی است  نه الگوی شرق (مارکسیسم) و نه الگوی غرب (لیبرالیسم) هیچ­یک، قادر به پاسخ گویی به نیازهای صادق انسان نیست و تنها مکتبی که می­تواند پاسخ گوی نیازهای صادق ...  بیشتر شعار نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی، مدعی است  نه الگوی شرق (مارکسیسم) و نه الگوی غرب (لیبرالیسم) هیچ­یک، قادر به پاسخ گویی به نیازهای صادق انسان نیست و تنها مکتبی که می­تواند پاسخ گوی نیازهای صادق انسان باشد، اسلام است. در این راستا، یکی از ضرورت­های بسیار مهم انقلاب مقدس اسلامی و نظام برخاسته از آن، با توجه به شعار راهبردی فوق و آرمان­هایی چون بازتولید سبک زندگی اسلامی و الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و باز تولید تمدن اسلامی تلاش در راستای تولید انبوه نرم­افزارهای اسلامی و اسلامی­سازی نرم­افزارهای موجود است،برهمین اساس، یکی از مسائل بنیادی چیستی علم­دینی و نظریه­پردازی در این باب است. هدف از این پژوهش، نقد و بررسی نظریه­ها درباره معیار دینی بودن علوم (از دیدگاه شهید مطهری و جوادی­آملی) و ارائه بهترین نظریه است. روش تحقیق در این پژوهش، روش تحلیلی برهانی بوده است. شهید مطهری علم و دین را مکمل یکدیگر می­دانند و معیار دینی بودن علوم را فایده­مندی بیان می­کنند اما آیت الله جوادی­آملی بر رابطه تداخل بین علم و دین تأکید دارند و علم را در چارچوب معرفت دینی قرار می­دهند و معیار دینی بودن علوم را تطابق با واقع می­دانند؛ اما این درحالی است که معیار جامع دینی بودن علوم خود وحی یا تفسیر قاعده­مند وحی می­باشد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.66 M

نقد تکنولوژی و فرهنگ غربی از دیدگاه شهید مطهری

علی باقی نصرآبادی

دوره 1، شماره 4 ، مرداد 1399، ، صفحه 48-73

چکیده

  بدون شک، غرب برای استاد شهید مطهری، یک مسأله جدی و بنیادی بوده است و امروزه کمتر عرصه ای را در جامعه می توان یافت که به گونه ای از انگاره های فکری، فلسفی و فرآورده های فرهنگ و تمدن غرب اثر نپذیرفته باشد.این ...  بیشتر بدون شک، غرب برای استاد شهید مطهری، یک مسأله جدی و بنیادی بوده است و امروزه کمتر عرصه ای را در جامعه می توان یافت که به گونه ای از انگاره های فکری، فلسفی و فرآورده های فرهنگ و تمدن غرب اثر نپذیرفته باشد.این تحقیق در صدد بررسی و شناخت معضلات و ناکامی های غرب و ارائه راهکار خروج جامعۀ غربی از بن بست از دیدگاه شهید مطهری است. روش شناسی استاد مطهری به نقد فرهنگ و تمدن غربی با نگاه واقع بینانه و دین مدارانه به شیوه توصیفی و تحلیلی است. یافته های پژوهشی در گفته ها و نوشته های استاد مطهری درباره فرهنگ غرب در چهار محور که شامل، بررسی کارنامه  غرب متجدد، سیطره بحران معنوی بر غرب معاصر، پیامدهای حاکمیت فرهنگ و تمدن غرب و راهبردهای مواجهۀ جامعه اسلامی با غرب، تبیین می گردد. استاد مطهری در پایان، به این نتیجه می رسد که گرچه غرب در عرصه تکنولوژی پیشرفت های چشمگیری کرده ولی در ساحت انسانیت و ارزش های عالی انسانی پیشرفت نداشته است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.08 M

مفهوم علم در تمدن اسلامی در قرون وسطی، واقع گرایی و انقلاب در مشاهده طبیعت

محمدرضا شهیدی پاک

دوره 3، شماره 9 ، آذر 1400، ، صفحه 55-41

چکیده

  میراث باستانی تمدن به‌واسطۀ جوامع قرون وسطی به تکامل نهایی رسید و به دورۀ مدرن منتقل شد. در تقسیم زمانی تاریخ علوم، تمدن اسلامی بخش کالبدی تاریخ علم است. سارتن، پیش از دورانت و توین بی، زمینه‌های سیر ...  بیشتر میراث باستانی تمدن به‌واسطۀ جوامع قرون وسطی به تکامل نهایی رسید و به دورۀ مدرن منتقل شد. در تقسیم زمانی تاریخ علوم، تمدن اسلامی بخش کالبدی تاریخ علم است. سارتن، پیش از دورانت و توین بی، زمینه‌های سیر تمدن‌ها در عرصۀ بین‌المللی را بیان کرده است. کارکرد دین در تولید تمدن دیدگاه مشترک آن‌ها است. تمدن اسلامی، پس از توسعه از طریق مغرب و اندلس، زمینۀ انتقال تمدن را فراهم نمود، خاورشناسان با پدیدارشناسی تمدن اسلامی پارادایم مطالعاتی در این زمینه شکل داده‌اند. این عملیات پژوهشی قرن‌ها پیش به‌وسیلۀ ابن خلدون در گزارش بیش از نُه قرن تجربۀ علمی بشر در قرون وسطی، با تقسیم جدید ازعلم در روش و غایت و تفکیک دانش از جهل خرافات، انجام شده است. این مفهوم علم در تمدن اسلامی عامل سیر میراث کلاسیک علم و تمدن روم، یونان، اسکندریه و ایران است. این پژوهش به بررسی مفهوم علم در تمدن اسلامی در زمینۀ علوم طبیعی و پایه می‌پردازند که از رهگذر آن به توسعه و تکامل آن دربارۀ شیمی به‌عنوان نقطۀ شروع روش علمی در تاریخ علم و انقلاب علمی در قرون وسطی پرداخته خواهد شد. فرضیۀ تکمیلی پژوهش این است که زمینۀ فلسفی ودینی و علت زایایی تمدن اسلامی در قرون وسطی سیرۀ علمی پیامبر اسلام و واقع‌گرایی در کسب دانش است و دانش‌های مسلمین در قرون وسطی در قالب این نگرش به طبیعت توسعه پیدا کرد، و محمد (ص) سرآمد انبیاء در تمدن‌سازی است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.3 M

جریان‌ها و گرایش‌های فکری یزد در عهد آل‌مظفر(718-795 ق)

طیبه رحیمدل میبدی؛ احمد بادکوبه هزاوه‌ای؛ محمدرضا ابویی مهریزی

دوره 4، شماره 14 ، اسفند 1401، ، صفحه 55-73

چکیده

  ولایت یزد در سده هشتم هجری تحت تسلط حاکمان مظفری قرار داشت. آنان در خلأ قدرت سیاسی پس از فروپاشی ایلخانان توانستند در یزد و مناطق همجوار با به دست گرفتن قدرت، منشأ تحولات سیاسی گردند. در کنار رویدادهای ...  بیشتر ولایت یزد در سده هشتم هجری تحت تسلط حاکمان مظفری قرار داشت. آنان در خلأ قدرت سیاسی پس از فروپاشی ایلخانان توانستند در یزد و مناطق همجوار با به دست گرفتن قدرت، منشأ تحولات سیاسی گردند. در کنار رویدادهای سیاسی هر حکومتی، توجه به جریان‌ها و گرایش‌های فکری نیز به عنوان یکی از عناصر مهم در تبیین رویکرد‌های تمدن‌ساز ضروری می‌نماید. از این رو مقاله حاضر در صدد است به روش توصیفی-تحلیلی و بر مبنای مطالعات کتابخانه‌ای به این سئوال پاسخ دهد که: موقعیت و جایگاه اجتماعی گرایش‌های مختلف فکری در یزد دوره حاکمیت آل‌مظفر (718 -۷۹۵ ق) چگونه بوده است؟ بدین منظور تلاش کرده‌ایم تا با تحلیل رابطه میان گرایش‌های مختلف فکری با امرای مظفری، تصویری مناسب از فضای فکری این دوره در یزد ترسیم نماییم. یافته‌های این پژوهش، نشان می‌دهد در این دوره، گروه‌ها و جریان‌های مختلف فکری اعم از علما، شیوخ و عرفا و سادات هر یک به لحاظ جایگاه خود و حمایت آل‌مظفر از آنان و اهتمام امرای مظفری در تأسیس مدارس و اختصاص موقوفات بسیار بر آن‌ها و حضور علما، حکما و عرفا از ولایات همجوار به یزد در توسعه علوم و معارف و رونق حیات فکری و اجتماعی عصر خویش، تأثیر بسزایی داشته‌اند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.16 M