نشریه علمی علم و تمدن در اسلام

تحلیلی بر فرصت‌ها و تهدیدهای تکنولوژی‌های ارتباطی نوین در تمدن نوین اسلامی

سالار مرادی؛ بهزاد حکیمی نیا

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 17 اسفند 1402

https://doi.org/10.22034/icrs.2024.429869.1252

چکیده

تمدن اسلامی با خوانشی غایت‌مدار و متعالی، تفسیر حداکثری از دین دارد. با عنایت به اینکه تکنولوژی‌های ارتباطی همانند شمشیر دولبه هم فرصت‌آور و هم تهدیدکننده هستند، تمدن‌سازان اسلامی و مسلمان معاصر ... بیشتر تمدن اسلامی با خوانشی غایت‌مدار و متعالی، تفسیر حداکثری از دین دارد. با عنایت به اینکه تکنولوژی‌های ارتباطی همانند شمشیر دولبه هم فرصت‌آور و هم تهدیدکننده هستند، تمدن‌سازان اسلامی و مسلمان معاصر از طرفی درصدد واکاوی فرصت‌هایی هستند که اینگونه تکنولوژی‌ها برای تمدن اسلامی فراهم نموده‌اند و از دیگر سوی قدم در تبیین و کاهش تهدیدها و چالش‌های فراروی میان این دو حوزه گذاشته‌اند. بر همین اساس سوال اصلی پژوهش که محققان به دنبال پاسخ به آن هستند، این است که تکنولوژی‌های ارتباطی نوین برای تمدن نوین اسلامی چه فرصت‌ها و تهدیداتی دارند و چالش‌های اساسی آن کدامند؟ در این پژوهش از روش کیفی اسنادی استفاده شده و داده‌های مورد استفاده شامل بهره‌گیری از آیات قرآن کریم، روایات و احادیث و همچنین تفسیرهای مرتبط با این آیات و روایات است. تحلیل داده‌ها بر اساس تحلیل محتوای این مفاهیم انجام شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که با اشاره به آیات و روایات و رخدادهای صدر اسلام رویکرد تمدن اسلامی را می‌توان اینگونه ارزیابی کرد که تکنولوژی‌های ارتباطی را تا جایی بپذیرد که ماهیت آموزه‌های تمدن اسلامی را مخدوش نکند، البته درصدد آن نیز نیست که این تکنولوژی‌ها را در عرصه جامعه براندازد. همچنین، منشا تفاوت میان نظریات تمدن‌سازان مسلمان در کاربست تکنولوژی‌های ارتباطی، تفاوت در روش موضوع‌شناسی است، نه تفاوت در ماهیت و اصول‌دین. باعنایت به اینکه دین اسلام، دینی پویا است، متفکران و فقهای مسلمان معاصر، باید در جهت کاربست تکنولوژی‌های ارتباطی در راستای اهداف متعالی تمدن اسلامی گام بردارند، یعنی همکاری میان حوزه و دانشگاه ضرورت یابد.

مشاهده مقاله

بررسی زمینه‌های سیاسی – مذهبی تأثیر گذار در تحولات هنری در عهد شاهرخ تیموری (850 – 807 ق)

فاطمه رضازاده اقدم؛ سیداحمدرضا خضری؛ رضا ادبی فیروزجایی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 21 اسفند 1402

https://doi.org/10.22034/icrs.2024.396956.1207

چکیده

هنر به‌عنوان پدیده‌ای اجتماعی، تحت تأثیر زمینه‌های سیاسی، دینی، اقتصادی و فرهنگی موجود در بطن هر جامعه شکل می‌گیرد. این واقعیت در عصر تیموری (807-913ق)، که از دوره‌های درخشان در تاریخ هنر ایرانی-اسلامی ... بیشتر هنر به‌عنوان پدیده‌ای اجتماعی، تحت تأثیر زمینه‌های سیاسی، دینی، اقتصادی و فرهنگی موجود در بطن هر جامعه شکل می‌گیرد. این واقعیت در عصر تیموری (807-913ق)، که از دوره‌های درخشان در تاریخ هنر ایرانی-اسلامی به شمار می‌رود، وجود دارد و هنر مقوله‌ای جدای از سیاست و مذهب نبود. همچنانکه در زمان شاهرخ تیموری هنر از یک‌سو با سیاست و مذهب درهم‌تنیده شد و از سوی دیگر تحت تأثیر اوضاع چندمذهبی جامعه آن روز قرار گرفت. از این‌رو برای شناخت وضع هنر در این دوره و بررسی عوامل رکود و پیشرفت آن ناگزیر از واکاوی ریشه‌های سیاسی و مذهبی آن در جامعه آن روزگار هستیم. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی ضمن تبیین زمینه‌های سیاسی و مذهبی حاکم بر دوره شاهرخ تیموری، بر آنست تا تأثیر هر یک از سیاست‌های وی را بر رشد و رکود انواع هنر در آن دوره نشان دهد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد بر اثر سیاست‌های حمایتی شاهرخ معماری و خوشنویسی، بر مبنای میزان آثار تولید شده و نوآوری در سبک‌های به کار رفته در هر یک از آن‌ها، از نظر کمی و کیفی پیشرفت کرده و در برابر شعر از نظر کیفی به انحطاط گرایید و موسیقی و نقاشی چنان‌که باید، اوج نگرفت. این یافته با رویکردی مقایسه‌ای میان هنرهای رایج این دوره به دست آمده است.

مشاهده مقاله

تأویل و تفسیر آیات قرآن به مفاهیم کیمیایی در کیمیای متعالی حسن بن زاهد کرمانی

علی کاوسی رحیم

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 22 اسفند 1402

https://doi.org/10.22034/icrs.2024.418922.1238

چکیده

حسن بن زاهد کرمانی، کیمیاگر مسلمان ایرانی در سدة هشتم هجری است که به سرزمین هند مهاجرت نموده؛ در آنجا مقیم شده است و دست کم سه اثر ارزشمند کیمیایی به زبان فارسی بر جای گذاشته است. کیمیا در اندیشة او، از ... بیشتر

مشاهده مقاله

تاریخ و گونه شناسی کتابهای اصطلاحات کلام اسلامی

اسماعیل اثباتی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 22 اسفند 1402

https://doi.org/10.22034/icrs.2024.433572.1255

چکیده

معانى اصطلاحات مورد استفاده در دانشهای گوناگون با معانی لغوی واژگان متفاوت است و با مراجعه به لغت نامه ها قابل درک نیست. در پاسخ به این نیاز جامعه علمی دانش پژوهان رشته های گوناگون کتابهایی را تالیف کرده ... بیشتر معانى اصطلاحات مورد استفاده در دانشهای گوناگون با معانی لغوی واژگان متفاوت است و با مراجعه به لغت نامه ها قابل درک نیست. در پاسخ به این نیاز جامعه علمی دانش پژوهان رشته های گوناگون کتابهایی را تالیف کرده اند. در دانش کلام نیز این احساس نیاز متکلمان را به تدوین اصطلاحنامه هایی وا داشته است. کتابهایی که در مواردی متاثر از مبانی و مذاهب کلامی نویسندگان و مشربهای فکری آنها تدوین شده است. نوشتار حاضر سیری در تاریخچه نگارشهای اصطلاحات کلامی داشته و کوشیده است با معرفی مهمترین منابع موجود، راه شناخت و استفاده از اصطلاح نامه های کلامی را تسهیل کند. برای یافتن معانی اصطلاحات کلامی می توان به اصطلاحنامه های فراگیر مانند مفاتیح العوم یا التعریفات که اصطلاحات همه علوم را معرفی کرده اند مراجعه کرد یا از اصطلاحنامه های فلسفی مانند الحدود غزالی یا المبین آمدی استفاده کرد اما بهترین راه مراجعه به اصطلاحنامه های تخصصی کلام است. در میان شیعیان این مسیر با شیخ مفید آغاز شد اما کتاب شیخ طوسی پربارتر است. اوج این نگارشها در قرن شش و به دست ابن صاعد بریدی و مقری نیشابوری است. در میان اشاعره ابن فورک اولین اثر را پدید آورد که به وسیله ابو اسحاق شیرازی و ابن سابق صقلی پیگیری شد. در عصر حاضر کتابهای جامعی مانند شرح المصطلحات الکلامیة تدوین شده که جامع اطلاعات منابع قبلی است.

مشاهده مقاله

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 4 (1401-1402)

دوره 3 (1400-1401)

دوره 2 (1399-1400)

دوره 1 (1398-1399)

تحلیلی بر فرصت‌ها و تهدیدهای تکنولوژی‌های ارتباطی نوین در تمدن نوین اسلامی

چکیده

بررسی زمینه‌های سیاسی – مذهبی تأثیر گذار در تحولات هنری در عهد شاهرخ تیموری (850 – 807 ق)

چکیده

تأویل و تفسیر آیات قرآن به مفاهیم کیمیایی در کیمیای متعالی حسن بن زاهد کرمانی

چکیده

تاریخ و گونه شناسی کتابهای اصطلاحات کلام اسلامی

چکیده