نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسنده

استاد گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران.

چکیده

انحطاط تمدنی به ­طور عام و تمدن اسلامی به ­طور خاص از مقوله­ هایی است که مورد توجه اندیشمندان مختلف حوزه تاریخ، تمدن، الهیات، فلسفه، سیاست و علوم اجتماعی قرار گرفته است و از منظرهای گوناگون به آن پرداخته­ اند. پیشرفت و درخشش خیره ­کنندة تمدن اسلامی در سده ­هایی از تاریخ و سپس زوال و افول علمی آن، این پرسش را در اذهان اندیشه­ گران و پژوهشگران شکل داد که چه عواملی بر انحطاط تمدن اسلامی تأثیرگذار بوده است؟ در این مقاله، به ­لحاظ گستردگی دامنة موضوع، مقولة انحطاط تمدن اسلامی از دیدگاه تاریخ تمدن ­نویسان و پژوهشگرانی که بر تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی متمرکز شده ­اند، مطرح شده و عواملی را که این دو دسته برشمرده ­اند، بیان کرده است. یافتة پژوهش نشان می­ دهد که از نگاه این پژوهشگران، دو دسته عوامل درونی و بیرونی بر انحطاط تمدن اسلامی تأثیرگذار بوده ­اند و از این­ دو، عوامل درونی جامعة اسلامی، در انحطاط تمدنی مسلمانان نقش اساسی داشته و تأثیر عوامل بیرونی، به­ سبب مساعدبودن شرایط درونی بوده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Decline factors of Islamic Civilization from the Perspective of Contemporary Researchers

نویسنده [English]

  • Jahanbakhsh Savagheb

Professor of History Department,, Faculty of Literature and Humanities, Lorestan University, Khorramabad, Iran.

چکیده [English]

The decline of civilization in general and Islamic civilization, in particular, are among the issues that have been the focus of various scholars in the fields of history, civilization, theology, philosophy, politics, and the social sciences and they've involv
ed at it from a variety of perspectives. The astonishing progress and brilliance of Islamic civilization in the centuries of history, and then its decline and scientific decline, have shaped the question in the minds of thinkers and scholars what factors have influenced the decline of Islamic civilization? This article examines the decline of Islamic civilization from the perspective of the history of civilization writers and scholars who have focused on the history of Islamic culture and civilization and the reasons for these two categories are outlined. The findings of the study show that, from the perspective of these scholars, both intrinsic and extrinsic factors have influenced the decline of Islamic civilization and of these, the internal factors of Islamic society have played a key role in the decline of Muslim civilization, and the influence of external factors has been due to the favorable internal conditions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic civilization
  • Decline Contemporary researchers
  • Factors of civilizational degeneration
 آربری و دیگران (1378). تاریخ اسلام، پژوهش دانشگاه کمبریج، ترجمۀ احمد آرام، تهران: امیرکبیر، چ 2.
 آقاجری، هاشم (1378). «موانع فرهنگی- اجتماعی عدم رشد و شکوفایی تمدن اسلامی در قرون جدید با تکیه بر مورد ایران»، خلاصه مقالات سمینار دانشگاه، جامعه و فرهنگ اسلامی، 7 و 8 آذر ماه، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
 آقایانی چاوشی، جعفر (1382). «عوامل سموّ و انحطاط العلوم فی الحضاره الاسلامیه»، ترجمۀ عربی قیس آل قیس، آینه میراث، دوره جدید، ش 20، بهار، ص 210-185.
 ابن­الجبرین، عبدالله­بن عبدالرحمن (2010م). «اسباب ضعف الامه الاسلامیه الیوم»، مواقع ابن جبرین https://www.ibn-jebreen.com
 «اسباب ضعف المسلمین»، 10 جمادی­الثانی 1439 ق/2018 م، https://www.noslih.com
الزین، سمیح عاطف (1398 ق). ریشه­های ضعف و عقب­افتادگی مسلمین، ترجمۀ محمود رجبی و محمدتقی کمالی­نیا، قم: هجرت.
 اقبال لاهوری (1390). محمد، احیای فکر دینی در اسلام، ترجمۀ احمد آرام، تهران: شرکت سهامی انتشار.
 امیرعلی (1401 ق). تاریخ عرب و اسلام، ترجمۀ محمدتقی فخرداعی گیلانی، تهران: گنجینه، چ 2.
 توین­بی، آرنولد (1362). تاریخ تمدن، ترجمۀ یعقوب آژند، تهران: مولی.
 ثواقب، جهانبخش (1379). نگرشی تاریخی بر رویارویی غرب با اسلام، قم: بوستان کتاب، چ 2.
 جان­احمدی، فاطمه (1388). تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، قم: دفتر نشر معارف، چ 3.
 جوینی، علاءالدین عطاملک­ (1366). تاریخ جهانگشای، به­همت محمد رمضانی، تهران: پدیده «خاور»، چ 2.
 حتی، فیلیپ خلیل (1366). تاریخ عرب، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران: آگاه با همکاری سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، چ 2.
حتی، فیلیپ خلیل (1382). شرق نزدیک در تاریخ، ترجمۀ قمر آریان، تهران: علمی و فرهنگی، چ 2.
 حورانی، آلبرت (1384). تاریخ مردمان عرب، ترجمۀ فرید جواهرکلام، تهران: امیرکبیر.
 دورانت، ویل (1385). تاریخ تمدن (عصر ایمان)، ترجمۀ ابوطالب صارمی؛ ج 4، ابوالقاسم پاینده و ابوالقاسم طاهری، تهران: علمی و فرهنگی، چ 11.
دورانت، ویل (1385). تاریخ تمدن (مشرق­زمین گاهواره تمدن)، ترجمۀ احمد آرام، ج 1 ع. پاشایی و امیرحسین آریان­پور، تهران: علمی و فرهنگی، چ 11.
 زرین‌کوب، عبدالحسین (1380). کارنامه‌ اسلام، تهران: امیرکبیر، چ 7.
 زیتون، عادل (2009م). «الحضارة العربیة الإسلامیة، قراءة فی قصة التدهور والانحطاط»، مجله العربی، برگرفته از سایت.
 زیدان، جرجی (1369). تاریخ تمدن اسلام، ترجمه و نگارش علی جواهرکلام، تهران: امیرکبیر، چ 6.
شابرا، محمد عمر (1401 ق./1981 م.). الحضاره الاسلامیه، اسباب الانحطاط والحاجه الی الاصلاح، ترجمه از انگلیسی به عربی محمد زهیر السمهوری، هرندن (ویرجینیا- آمریکا)، المعهد العالمی للفکر الاسلامی.
 شهیدی­پاک، محمدرضا (1390). «علل واقعی سقوط آندلس و نظریه ابن­خلدون»، پژوهش­نامه تاریخ اسلام، س 1، ش 1، بهار، صص 110-81.
 صفا، ذبیح­الله (1374). تاریخ علوم عقلی در تمدن اسلامی، تهران: دانشگاه تهران.
 طنطاوی، محمدسید (1381). غروب آفتاب اندلس: علل انحطاط حکومت مسلمانان در اسپانیا، تهران: دارالصادقین.
 عبدالمحمدی، حسین و اسدالله رحیمی (1392). «نقش فساد اخلاق در انحطاط تمدن اسلامی در آندلس»، گفتمان اندیشه، دوره 1، ش 1، صص 92-61.
 عزیزاحمد (1362). تاریخ سیسیل در دوره اسلامی، ترجمۀ نقی لطفی و محمدجعفر یاحقی، تهران: علمی و فرهنگی.
 عنان، محمدعبدالله (1375). صحنه­های تکان دهنده در تاریخ اسلام، ترجمۀ علی دوانی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چ 10.
 غلام­جمشیدی، محمدصادق (1387). فرهنگ و تمدن اسلامی، تهران: دانشگاه پیام­نور.
 قربانی، زین­العابدین (1365). علل پیشرفت و انحطاط مسلمین، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
 کاردینی، فرانکو (1393). تاریخ روابط اسلام و اروپا (تاریخ سوءتفاهمات و پیشداوری­ها از آغاز تا امروز)، ترجمۀ بهاءالدین بازرگانی گیلانی، تهران: علم.
 کاشفی، محمدرضا (1384). تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی.
 لاپیدوس، ایرا ام. (1376). تاریخ جوامع اسلامی از آغاز تا قرن هجدهم، ترجمۀ محمود رمضان­زاده، مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی آستان قدس رضوی.
 لوبون، گوستاو (1334). تمدن اسلام و عرب، ترجمۀ محمدتقی فخرداعی گیلانی، تهران: علمی، چ 4.
 منابی، محمد (1393). عوامل مؤثر در سقوط اندلس، پایان­نامه کارشناسی ارشد، تهران: گروه تاریخ دانشگاه شهید بهشتی.
 موثقی، احمد (1374).  جنبش­های اسلامی معاصر، تهران: سمت.
 میکل، آندره با همکاری هانری لوران (1381). اسلام و تمدن اسلامی، ترجمۀ حسن فروغی، تهران، سمت.
 ولایتی، علی‌اکبر (1385). پویایی فرهنگ و تمدن اسلام و ایران، ج 4، ‌تهران: وزارت امور خارجه، و 3، چ 3.
ولایتی، علی‌اکبر (1384). پویایی فرهنگ و تمدن اسلام و ایران، تهران: وزارت امور خارجه، ، چ 2.
ولایتی، علی‌اکبر (1388). فرهنگ و تمدن اسلامی، قم: دفتر نشر معارف، چ 13.
 یوسفی غروی، محمدهادی (1394). کلیات تاریخ تمدن و فرهنگ اسلامی، قم: دفتر نشر معارف.
Ashimi, Tijani Ahmad (2016), "Islamic Civilization: Factors behind its Glory and Decline", International Journal of Business, Economics and Law, Vol. 9, Issue 5 (Apr.), pp. 180-184.
Chaney, Eric (2016), "Religion and the Rise and Fall of Islamic Science", A chapter from the author's dissertation presented at the conference, Harvard University.
Chapra, Muhammad Umer (2008), Muslim Civilization: The Causes of Decline and the Need for Reform, Leicestershire, UK(United Kingdom): The Islamic Foundation.
Kuran, Timu, 2004, "Why the Middle East is Economically Underdeveloped: Historical Mechanisms of Institutional Stagnation", The Journal of Economic Perspectives, 18: 3, Summer, pp. 71-90.