نشریه علمی علم و تمدن در اسلام

اثرگذاری شیعیان بر تمدن اسلامی دوره تیموریان در افغانستان

علی اکبر محمدی گراشی؛ علی جمعه فکوری

دوره 1، شماره 1 ، آبان 1398، ، صفحه 10-31

چکیده

  امپراطوری تیموریان در افغانستان قرن هشتم تا  نیمه اول قرن دهم هجری قمری از دوره های درخشان تمدن اسلامی است که تحقیقات زیادی توسط محققین تاریخ و تمدن اسلامی، اعم از مسلمان و غیر مسلمان، البته بدون توجه ...  بیشتر امپراطوری تیموریان در افغانستان قرن هشتم تا  نیمه اول قرن دهم هجری قمری از دوره های درخشان تمدن اسلامی است که تحقیقات زیادی توسط محققین تاریخ و تمدن اسلامی، اعم از مسلمان و غیر مسلمان، البته بدون توجه به جایگاه علما و هنرمندان شیعی، صورت گرفته است(مسأله) لذا با این سئوال مواجه ایم:" شیعیان افغانستان چه نقشی در رشد و شکوفای تمدن اسلامی عصر تمیوریان داشته اند؟" هدف این پژوهش نشان دادن نقش فراموش شده شیعیان افغانستان در گسترش و رشد عناصر تمدن اسلامی است که با روش توصیفی- تحلیلی سامان یافته است. یافته های این تحقیق بر اساس تحلیل منابع تاریخی، ادبی و آموزه های مذهبی موجود در آثار هنری دوره تیموریان حاکی از آن است که علما و هنرمندان شیعی افغانستان نقش بزرگی در خلق و گسترش رنسانس تیموری ایفا نموده اند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.32 M

بازتاب های تمدن غربی در جهان اسلام و مسأله بازگشت به خویشتن

علی مراد زروردی کنگانی

دوره 1، شماره 2 ، بهمن 1398، ، صفحه 10-28

چکیده

  در جامعه شناسی، غرب‌گرایی یا Westernization از انواع تحول فرهنگی و اجتماعی محسوب می‌شود. این تحول فرهنگی و اجتماعی، جریانی است که در نتیجه برخورد فرهنگ غرب با دیگر فرهنگ‌ها و تحول همه‌جانبه‌ در فرهنگ و اجتماع ...  بیشتر در جامعه شناسی، غرب‌گرایی یا Westernization از انواع تحول فرهنگی و اجتماعی محسوب می‌شود. این تحول فرهنگی و اجتماعی، جریانی است که در نتیجه برخورد فرهنگ غرب با دیگر فرهنگ‌ها و تحول همه‌جانبه‌ در فرهنگ و اجتماع جوامع مورد هجوم فرهنگ غرب پدید می‌آید؛ از این رو غرب‌گرایی، دگرگونی‌های فرهنگی و اجتماعی است که در فرهنگ‌ها و جوامع مختلف به علت برخورد و رؤیارویی با فرهنگ و تمدن غرب صورت می‌گیرد و پدیده جدیدی است که به دلیل وقوع تحولات شگرف در قلمرو علم و تکنولوژی و نیز به دلیل تولید انبوه کالا و ضرورت صدور آن از سوی کشورهای صاحب علم و تکنولوژی اتفاق افتاده است. غرب‌زدگی یا Westernism طرز تفکر خاص و ویژه‌ای است که به پذیرش هرچه غربی است، گرایش دارد و از هرچه سنتی و شرقی است، بیزار است، اما بازگشت به خویشتن پاسخی به جریان غرب‌گرایی و غرب‌زدگی به شمار می‌رود. نهضت بازگشت به خویشتن در راه مقابله با غرب‌گرایی و غرب‌زدگی، بر ضرورت بقای نظام ارزشی اسلام، توانایی اسلام در اداره حکومت و اقتباس مثبت از تکنولوژی و دانش غرب تأکید می‌کند.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 987.96 K

ایران و نقش فضای مجازی برای شکل دهی به جامعه اسلامی- تمدنی

زهرا شیرودی

دوره 1، شماره 3 ، اردیبهشت 1399، ، صفحه 10-31

چکیده

  فضای مجازی،همه حیات انسانی را درنوردیده و نیز، بر جامعه اسلامی ایران سایه انداخته است از این رو، و بر پایه رهنمودهای مقام معظم رهبری، جامعه اسلامی به مثابه یکی از چند مرحله تحقق تمدن نوین اسلامی، برخی ...  بیشتر فضای مجازی،همه حیات انسانی را درنوردیده و نیز، بر جامعه اسلامی ایران سایه انداخته است از این رو، و بر پایه رهنمودهای مقام معظم رهبری، جامعه اسلامی به مثابه یکی از چند مرحله تحقق تمدن نوین اسلامی، برخی از آسیب  های فضای مجازی است اما نقش فضای مجازی برای شکل دهی به جامعه اسلامی متمدن در ایران مبهم باقی مانده است! بنابراین،با این پرسش مواجه ایم که: نقش فضای مجازی برای شکل دهی به جامعه اسلامی-تمدنی در ایران چیست؟ به نظرمی‎رسد مؤسسات و نهادهای دولتی ایران می توانند با تأمین امنیت‎ (اجتماعی،اقتصادی،اخلاقی)،آسایش و سعادت عمومی در شکل گیری و نگه داری جامعه مملو از توسعه مادی و پیشرفت معنوی به ایفای نقش مؤثر بپردازند. غرض مقاله نشان دادن توان بالفعل و بالقوه این مؤسسات و نهادها در استقرار بخشی به اجتماعی از دین داران است که بستر لازم را برای زایش تمدن نوین اسلامی را فراهم می آورد.در این مقاله،تحقق چنین هدفی به شیوه توصیف و تحلیل گزاره ها و آموزه های ارائه شده مقام معظم رهبری صورت می گیرد. مؤسسات و نهادهای دولتی ایران با تأکید بر ناجا به مثابه یک بازیگر فعال، با درک دیگری(فضای مجازی) در چارچوب هنجارهای انقلابی،انتظار مقام معظم رهبری را در نقش و جایگاهی که به او سپرده شده به دست می آورد.                                                                                            

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.01 M

از شهر تا تمدن، واکاوی معنای مدنیت و تمدن؛ مطالعه موردی سوره بقره

ندا جعفری فشارکی

دوره 2، شماره 5 ، آبان 1399، ، صفحه 10-33

چکیده

  انسان پیوسته به دنبال زندگی بهتر بوده، این تلاش از کوچ انسان­ها به غار آغاز شده و امروز با برگزاری    کرسی­های علمی ادامه یافته است. عناصر متعددی چون محیط زندگی و تعالیم ادیان بر تحولات زندگی ...  بیشتر انسان پیوسته به دنبال زندگی بهتر بوده، این تلاش از کوچ انسان­ها به غار آغاز شده و امروز با برگزاری    کرسی­های علمی ادامه یافته است. عناصر متعددی چون محیط زندگی و تعالیم ادیان بر تحولات زندگی بشر اثر گذار بوده است. شناخت سیر تحولات زندگی بشر و عبرت آموزی از شکست­ها و پیروی از موفقیت­ها با شناخت دقیق و روشمند میسر می­شود. تغییر محیط زیست انسان­ها از زندگی قبیله­ای و روستایی به زندگی شهری و تغییر فرهنگ مردم با قوانین عرفی، حکومتی و دینی مهم­ترین عوامل شکل گیری تمدن­ها در طول تاریخ بوده است. در این پژوهش، پس از بررسی معنا و کاربرد دو واژه مدنیت و تمدن، مؤلفه­ها و شاخص­های مرتبط در سوره مبارکه بقره با روش تحلیل کیفی مضمون بررسی و گزارش مختصر آن ارائه شده است. نتیجه مطالعه اولین سوره نازل شده در شهر مدینه با توجه به رویکرد تمدنی آن، گواه آن است که پیامبر اکرم(ص) با توجه به شرایط جامعه ابتدا باور مردم مدینه نسبت به جایگاه الهی خود را در مقابل شبهات یهودیان تبیین نموده و سپس با وضع قوانین جزایی و عبادی وضعیت جامعه را سامان داده و با تعالیم خویش، تلاش کرده خودخواهی­ها را به دیگر خواهی مبدل کند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.4 M

اندیشه‌ها و واکنش های احمد مخدوم دانش در تقابل با سنت‌های سیاسی، مذهبی و علمی بخارا

علی پرمو

دوره 2، شماره 8 ، شهریور 1400، ، صفحه 10-32

چکیده

  متجددان و روشنگران امارت بخارا در واکنش به وا‌پس‌ماندگی سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی این امارت و سپس به­ دنبال تسلط روسیۀ تزاری بر منطقه آسیای مرکزی که منجر به آشنایی با مظاهر تجدد و فرهنگ روسی ...  بیشتر متجددان و روشنگران امارت بخارا در واکنش به وا‌پس‌ماندگی سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی این امارت و سپس به­ دنبال تسلط روسیۀ تزاری بر منطقه آسیای مرکزی که منجر به آشنایی با مظاهر تجدد و فرهنگ روسی و اروپایی شد، خواستار اصلاحاتی در زمینه‌های گوناگون از جمله ادبیات و نظام آموزش و پرورش شدند. این تفکر به شکل­ گیری حرکتی با عنوان «نهضت معارف‌پروری» به رهبری احمد مخدوم دانش (1243 – 1314 هـ.ق./ 1828 – 1897 م.) انجامید. احمد دانش عامل عقب‌ماندگی جامعۀ خویش را دو نیروی حاکم در بخارا؛ اربابان عرصه سیاست و مذهب دانست و خواستار اصلاحات سیاسی، آموزشی، ادبی و فرهنگی در جامعۀ سنتی بخارا شد. نگارنده در این پژوهش بر آن است تا با نگاهی به فعالیت‌های احمد دانش به این سؤال پاسخ دهد، دانش با هدف اصلاحات بخارا چه اقداماتی انجام داد و این اقدامات چه دستاوردها و واکنش­هایی را در پی داشت؟ نتایج تحقیق حاکی از آن است که او با انتقاد از استبداد حاکمان و جهل و عقب‌ماندگی روحانیون محافظه‌کار و سعی درهمه ­فهم شدن و به تعبیری مردمی­ شدن آثار ادبی و نوشتاری و برگشت به سنت­ های اصیل ملی و تاریخی در امور فرهنگی، در صدد اصلاح جامعه برآمد و خواستار تغییر نگاه به نقش حکومت، مردم و دین در جامعۀ بخارا شد؛ در واکنش به فعالیت‌های احمد دانش، علمای محافطه‌کار بخارا او به کفر و بدعت‌گذاری متهم کردند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.51 M

بازسازی و تطور علوم حکمی(منطق و فلسفه) در ایران عصر ایلخانان (736-654 ق)

امیر دهقان نژاد؛ فضل الله فولادی

دوره 3، شماره 10 ، اسفند 1400، ، صفحه 10-29

چکیده

  از نگاه بسیاری از مورخین گذشته و پژوهشگران معاصر، حملۀ مغول و حاکمیت ایلخانان بر ایران (654-736 ق) موجب ویرانی مراکز آموزشی و رکود علم و دانش در این سرزمین شده است. حال آنکه بررسی اسناد و منابع تاریخی و مطالعۀ ...  بیشتر از نگاه بسیاری از مورخین گذشته و پژوهشگران معاصر، حملۀ مغول و حاکمیت ایلخانان بر ایران (654-736 ق) موجب ویرانی مراکز آموزشی و رکود علم و دانش در این سرزمین شده است. حال آنکه بررسی اسناد و منابع تاریخی و مطالعۀ آثار علمی دانشمندان این دوره بیانگر آن است که علی‌رغم ذهنیت‌های موجود، عصر ایلخانی از نظر تحول و فراوانی مراکز آموزشی و احیای دوبارۀ فعالیت‌های علمی به ­ویژه در حوزۀ علوم عقلی و حکمی، یکی از ادوار مهم تاریخ ایران بوده است. این پژوهش بر آن است که با استفاده از رویکرد توصیفی- تحلیلی، آثار منطقی و فلسفی دانشمندان عصر ایلخانان را مورد بررسی و مطالعه قرار دهد تا  بدین پرسش پاسخ دهد که آیا استیلای مغول و حاکمیت ایلخانان سبب افول علوم حکمی (منطق و فلسفه) در ایران شده است؟ و یا آنکه، در این دوره شرایط بازسازی و تطور این علوم در ایران به عنوان بخشی از قلمرو تمدن اسلامی فراهم شده است؟ نتیجه این بررسی نشان می‌دهد که با حاکمیت ایلخانان به­رغم تمام ویرانی‌های ناشی از یورش مغول، در پی قرار گرفتن نهاد آموزش در دست دانشمندان ایرانی نزدیک به قدرت‌های سیاسی، علوم عقلی به­ ویژه منطق و فلسفه یک بار دیگر در کانون توجه مجامع علمی قرار گرفته و پیامد این تحول حفظ مواریث علمی گذشتگان و دستاوردهای نوین در شاخه ­های مختلف این علوم بوده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.26 M

آرای اندیشه گران مسلمان معاصر هندوستان دربارۀ انحطاط تمدن اسلامی (نمونه پژوهی محمد اقبال و ابوالحسن ندوی)

جهانبخش ثواقب

دوره 3، شماره 11 ، خرداد 1401، ، صفحه 10-34

چکیده

  برآمدن و بالیدن تمدن و فرهنگ اسلامی از شگفتی­ هایی است که توجه بسیاری از اندیشه­ گران حوزۀ دین، تاریخ، تمدن، جامعه­ شناسی و علوم سیاسی را به خود جلب کرده است. ضعف و زوال آن نیز این اندیشه­ گران را ...  بیشتر برآمدن و بالیدن تمدن و فرهنگ اسلامی از شگفتی­ هایی است که توجه بسیاری از اندیشه­ گران حوزۀ دین، تاریخ، تمدن، جامعه­ شناسی و علوم سیاسی را به خود جلب کرده است. ضعف و زوال آن نیز این اندیشه­ گران را به تفکر واداشته که راز این عقب­گرد و انحطاط را دریابند. از این­رو، هرکدام با اصلی و فرعی کردن عواملی، تلاش کرده ­اند که ایستایی تمدن اسلامی را تبیین کنند. اندیشه­ گران جهان اسلام، ایرانی، عرب، ترک، هند، پاکستانی و...، با هدف  احیا، اصلاح و پیشرفت دوبارۀ تمدنی، این مقوله را در حوزۀ اندیشه خود قرار داده ­اند. در این مقاله هدف، بررسی آرای محمد اقبال و ابوالحسن ندوی دو تن از اندیشه­گران مسلمان شبه­قاره هند، دربارۀ انحطاط تمدن اسلامی، به شیوة توصیفی-تحلیلی است، با طرح این پرسش که؛ این اندیشه ­گران در تبیین موضوع به چه عواملی توجه داشته­ اند؟ یافته ­های پژوهش نشان داده است که ایشان عوامل درون­ ساختاری تمدن اسلامی از جمله انحطاط اعتقادی، سیاسی، اجتماعی، علمی و اخلاقی را در فرآیند نابودی فرهنگ و تمدن اسلامی مؤثر دانست ه­اند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.56 M

مشخصه‌های روش تاریخ‌نگاری معین‌الدین یزدی در مواهب الهی

جمشید نوروزی؛ مژگان صادقی فرد

دوره 3، شماره 12 ، شهریور 1401، ، صفحه 10-30

چکیده

  معین ­الدین معلم یزدی (متوفی 789 ق/ 765 ش) فقیه، محدّث و مورخ دربار آل مظفر (713-795 ق/ 772-691 ش) و نویسنده مهم­ ترین منبع این حکومت محلی پساایلخانی به­نام «مواهب الهی» است. این منبع، به ­دلیل داشتن اطلاعات ...  بیشتر معین ­الدین معلم یزدی (متوفی 789 ق/ 765 ش) فقیه، محدّث و مورخ دربار آل مظفر (713-795 ق/ 772-691 ش) و نویسنده مهم­ ترین منبع این حکومت محلی پساایلخانی به­نام «مواهب الهی» است. این منبع، به ­دلیل داشتن اطلاعات تاریخی پیرامون بعضی حکومت­ های محلی قرن هشتم هجری، برخورداری از مفاهیم اخلاقی و غنای ادبی و فرهنگی، شایسته توجه است. مسئله اساسی این نوشتار، بازنمایی روش تاریخ­نگاری معین ­الدین یزدی یعنی روش تنظیم و تدوین داده­های تاریخی در نگارش «مواهب الهی» است که خود متأثر از مواردی چون پیشینه روشی تاریخ­نگاری آن روزگار و نظام اندیشه­ ای و زاویه دید وی است. در پژوهش حاضر، با این سؤال مواجه ­ایم که تاریخ­نگاری معین ­الدین یزدی از لحاظ شیوه یا روش نگارش، دارای چه ­ مشخصه­هایی است و این ویژگی­های روشی، منجر به­ وقایع­ نویسی شده یا نگارش تاریخی تحلیلی و علّی؟ یافته­ های این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر منابع کتابخانه­ ای به انجام رسیده، نشان می ­دهد که روش تاریخ­نگاری یزدی در مواهب الهی، به­دلیل همسانی­ هایی چون بینش دینی مشیت­ گرایانه و شریعت­ مدارانه و ماهیت تاریخ­نگاری درباری، ادامه روش تاریخ­نگاری ایرانی-اسلامی قرون قبل است. افزون بر این، معین­ الدین یزدی با نظام فکری مبتنی بر بینش ­های تاریخی و اعتقادی و سیاسی، اقدام به ­نگارش تاریخی متکلّف و مصنوع نموده که دارای ویژگی ­هایی چون تأیید همه­ جانبه حکومت آل مظفر، بزرگ­ان گاری حاکمان مظفری، ستایش مقام سلطان مظفری، برجسته­ سازی جانبدارانه برخی شخصیت ­ها، تلاش برای ارائه داده ­های تاریخی متناسب با مفاهیم قرآن و احادیث دینی، و نمایش اطلاعات جغرافیایی و کیهانی در کنار شرح رویدادها است. وی در نگارش این اثر که اغلب متضمن داده­های سیاسی-نظامی است، بیشتر به­ وقایع­ نگاری نزدیک شده و از شیوه علّی-معلولی فاصله گرفته است. همچنین در تنظیم مطالب و ترتیب بیان اخبار تاریخی، بر اساس توالی زمانی یا همان شیوه سال­نگاری رایج هجری- قمری تاریخ ­نگاری ایرانی- اسلامی اقدام کرده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.36 M

بررسی وضعیت تکاملی علم ریاضی در عصر ایلخانان

زیبا خیراله پور؛ محمدرضا شهیدی پاک؛ محمد دشتی

دوره 4، شماره 13 ، آذر 1401، ، صفحه 10-26

چکیده

  بخش مهمی از زایش و پویش علوم ریاضی کلاسیک، مدیون ایرانیان در فرایند تمدن اسلامی است که در پی اجرای سیاست و درایت دولت‌ها و دانشمندان عصر بویهی، سلاجقه و ایلخانی به دست آمد، بنابراین می­توان گفت: از ...  بیشتر بخش مهمی از زایش و پویش علوم ریاضی کلاسیک، مدیون ایرانیان در فرایند تمدن اسلامی است که در پی اجرای سیاست و درایت دولت‌ها و دانشمندان عصر بویهی، سلاجقه و ایلخانی به دست آمد، بنابراین می­توان گفت: از پدیده‌های مهم تاریخ علم و تاریخ اجتماعی دوره میانه اسلامی، توسعه فوق­ العاده و هم­زمان علوم ریاضی و مذهب تشیع در عصر ایلخانی است که اغلب با تدبیر سیاسی-علمی خواجه نصیرالدین طوسی همراه بود. مغولان که برخی از مورخان نحوه و آثار ورود آنان به ایران را با تصرف آن توسط اعراب مسلمان مشابه می‌پندارند، مرحله‌ای از تحول و تطور تاریخ علوم ریاضی را در ایران رقم زدند. مراغه و تبریز به مرکز فعالیت دانشمندان و پایتخت علمی ایلخانی مبدل گشت و علوم عقلی و نقلی اسلامی و خاصه علوم مربوط به شیعی توسعه شگرفی یافت، موضوعی که به روشنی تبیین نشده است، از این­رو، مقاله حاضر در صدد است به روش توصیفی-تحلیلی و با مطالعات کتابخانه‌ای به این سئوال پاسخ دهد که: جزئیات دستاوردهای علمی در حساب، جبر، هندسه و مثلثات چه بوده است؟ یافته‌های این پژوهش، نشان می­دهد در این دوره، با اوج گیری تولید ارصاد و نگارش زیج‌ها به چنان نوآوری‌های شگفت­ انگیزی دست پیدا کرد که به کالای رایج صادراتی به اروپا تبدیل گشت.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 465.55 K

بررسی تحلیل محتوایی نتایج جستجو درباره کتب حوزه تمدن اسلامی در سایت رسمی خانه کتاب

لیلا ایزدپرست؛ حمید قاسمی؛ سید محمد امین حسینی

دوره 2، شماره 7 ، خرداد 1400، ، صفحه 11-24

چکیده

  هدف کلی تحقیق تحلیل محتوای نتایج جستجو درباره کتب با موضوع "تمدن اسلامی" در سایت رسمی خانه کتاب می باشد. تمدن اسلامى در دنیای کنونى حضوری انکارناپذیر دارد. نشانه آشکار آن،جمعیت رو به رشد مسلمانان، وجود ...  بیشتر هدف کلی تحقیق تحلیل محتوای نتایج جستجو درباره کتب با موضوع "تمدن اسلامی" در سایت رسمی خانه کتاب می باشد. تمدن اسلامى در دنیای کنونى حضوری انکارناپذیر دارد. نشانه آشکار آن،جمعیت رو به رشد مسلمانان، وجود منابع ارزشمند فکری و میراث علمىدر این حوزه است. لذا این پرسش برای پژوهشگر ایجاد شد که وضعیت کتاب های موجود به زبان فارسی در پایگاه خانه کتاب چگونه است؟ روش تحقیق حاضر از نظر استراتژی توصیفی، از نظر مسیر اجرا تحلیل محتوا، و از نظر هدف کاربردی است. جامعه آماری شامل400 جلد کتاب مربوط به حوزه تمدن اسلامی موجود در سایت خانه کتاب تا تاریخ 31/05/1400 بود که به صورت تمام شمار بررسی شد و برگه کدگذاری به عنوان ابزار جمع آوری داده ها استفاده شد.نتایج نشان داد به لحاظ سال انتشار 47 درصد از کتاب ها در محدود سال های 1400-1396به چاپ رسیده اند. در بین نویسندگان این حوزه آقای یوسف بیک باباپور با 8 عنوان کتاب بالاترین تعداد کتاب را در این حوزه تالیف کرده اند بنابراین جز نویسندگان پر تالیف در این حوزه محسوب می شوند. از بین ناشران، انتشارات "دفتر نشر معارف" بیشترین کتاب را در این زمینه داشته است که بیانگر فعال ترین انتشارات در حوزه تمدن اسلامی باشد. از میان کتاب هایی که در این حوزه به چاپ مجدد رسیده اند کتاب "فرهنگ و تمدن اسلامی" تالیف "علی اکبر ولایتی" از انتشارات " دفتر نشر معارف" به چاپ 87 رسیده است بنابراین یکی از پر فروش ترین کتاب ها در این حوزه محسوب می شود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.53 M

تحلیلی بر شاخصه های علم دینی از دیدگاه آیت الله جوادی آملی با نگاهی بر نقد های دکتر مهدی گلشنی

اعلی تورانی؛ ژیلا ترابی

دوره 2، شماره 7 ، خرداد 1400، ، صفحه 25-41

چکیده

  از مسایل کلامی نوپدید که در باب رابطه علم و دین مطرح شده، مسئله علم دینی است. ماهیت و چیستی علم دینی از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ چرا که بر سرنوشت مباحث دیگر مربوط به علم دینی تأثیر می گذارد. از بزرگان ...  بیشتر از مسایل کلامی نوپدید که در باب رابطه علم و دین مطرح شده، مسئله علم دینی است. ماهیت و چیستی علم دینی از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ چرا که بر سرنوشت مباحث دیگر مربوط به علم دینی تأثیر می گذارد. از بزرگان صاحب نظر در این حوزه آیت الله جوادی آملی است. ایشان معتقد است که همه علوم دینی هستند و علم غیر دینی نداریم. او در اثبات این مدعا استدلال می کند که علم در تمام سطوح خود از حس و تجربه تا شهود محصول عقل بشر است و عقل برهانی یکی از منابع اصیل معرفت شناختی دین است. مقدمه دیگر در استدلال علم دینی این است که هر آن چه در عالم است یا قول خداوند است یا فعل خداوند و علم کاشف از قول یا عقل خداوند است. بنابراین آن چه را که عقل کسب می کند دینی است. آیت الله جوادی آملی علت توهم تعارض علم و دین را این امر می‌داند که عقل را از هندسه معرفت دینی خارج کردند و در مقابل دین قرار دادند. ایشان با کشف محدوده عقل و قرار دادن آن در چهارچوب دین، علم را که محصول عقل است نیز داخل در حریم دین می‌داند و آن راه تحت سیطره وحی الهی قرار می‌دهد. دکتر گلشنی نیز در اصل نظریه، جهت گیری و روش و شیوه اجرای آن با ایشان موافق هستند و اختلاف ایشان با آیت الله جوادی آملی تنها در شیوه بیان و بعضی مسایل محتوایی مانند اصل تطابق علم و تعاریف علم و دین است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.54 M

حکومت و تمدن در اندیشه سیاسی آیت الله شیخ فضل الله نوری

سید حسین خادمیان نوش آبادی

دوره 4، شماره 13 ، آذر 1401، ، صفحه 27-43

چکیده

  حکومت از مباحث مهم و تمدن به مثابه وضع مطلوب، دارای جایگاه ویژه در اندیشه سیاسی همه دور­ه ­های گذشته ایران و جهان است. در نهضت مشروطه نیز، به دلایل متعدد از جمله تأثیرپذیری ایرانیان از افکار سیاسی ...  بیشتر حکومت از مباحث مهم و تمدن به مثابه وضع مطلوب، دارای جایگاه ویژه در اندیشه سیاسی همه دور­ه ­های گذشته ایران و جهان است. در نهضت مشروطه نیز، به دلایل متعدد از جمله تأثیرپذیری ایرانیان از افکار سیاسی غرب، بازار اندیشه­ ورزی چنان بالا گرفت که به حکومت و تمدن بیش از گذشته پرداخته شد. در میان اندیشمندان این دوره، آیت الله شیخ فضل­ الله نوری از برجسته‌ترین فقهایی است در جدال اندیشه ­ها و با مقولاتی چون حکومت و تمدن به مصاف اندیشه غرب می ­رود، از این رو، مقاله حاضر به این سئوال که: دیدگاه آیت الله شیخ فضل­ الله نوری به حکومت و تمدن چه بوده است؟ به شیوه توصیف و تحلیل پاسخ می ­دهد. یافته­ های تحقیق نشان می­ دهد شیخ در چارچوب دین، حکومت و تمدنی را مفید و مؤثر می­دانست که در آن استعمار، خودکامگی، فساد، بیگانه ­محوری و افکار و اعمال ضد شریعت، نفی گردد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 433.77 K

بررسی ظرفیت های تمدن سازی در جهان اسلام با تکیه بر پیاده روی اربعین

محسن پرویش

دوره 1، شماره 2 ، بهمن 1398، ، صفحه 30-47

چکیده

  پویایی تمدن اسلامی،مساله ای است که همه محققان و نویسندگان  منصف بر آن اذعان دارند، چرا که این تمدن  بهترین تمدن بشری است که همه ابعاد وجودی انسان را در برمی گیرد. یکی از مهم ترین ظرفیت های تمدنی اسلام  ...  بیشتر پویایی تمدن اسلامی،مساله ای است که همه محققان و نویسندگان  منصف بر آن اذعان دارند، چرا که این تمدن  بهترین تمدن بشری است که همه ابعاد وجودی انسان را در برمی گیرد. یکی از مهم ترین ظرفیت های تمدنی اسلام  در طول تاریخ، اربعین حسینی است که توانسته است  الهام بخش و الگوساز  در احیای تمدن اسلامی باشد به آن دلیل که مسیر صحیح را از مسیر غلط در تمدن اسلامی برای ما روشن می سازد، البته هنگامی می توان از اربعین و تاثیر آن بر تمدن سازی اسلامی سخن گفت که ابتدا درک صحیحی و روشنی از مفهوم تمدن داشته باشیم.آنچه در چند سال اخیر چشم جهانیان را به خود خیره کرده است و پنانسیل فراوانی برای نشان دادن تمدن نوین اسلامی دارد، پیاده روی اربعین می باشد.ظرفیت هایی که ابعاد گوناگونی از جمله مذهبی، فرهنگی، سیاسی و... می تواند داشته باشد اما بدون شک مهم ترین ظرفیت اربعین حسینی همگرایی جوامع اسلامی می باشد، چرا که پیاده روی اربعین مختص یک مذهب یا فرقه نمی باشد بلکه خیل عظیمی از مردم  تحت لوای پرچم اسلام در آن حضور دارند، لذا مطالعه حاضر  به روش کتابخانه ای- اسنادی به ترسیم  و تبیین ظرفیت های تمدن ساز پیاده روی اربعین می پردازد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.06 M

تبیین تاریخ نگاری محلی فارسی در بنگال و آشام در قرون یازدهم و دوازدهم هجری

محمدحسین ریاحی

دوره 3، شماره 10 ، اسفند 1400، ، صفحه 30-50

چکیده

  گسترش زبان و ادب فارسی بعد از قرن پنجم هجری در هند، سبب رواج تاریخ ‌نگاری محلی فارسی گردید. در قرون بعدی ایالاتی مانند دکن، گجرات، مالوه و دهلی شاهد رشد تاریخ ‌نگاری محلی فارسی بود. توسعۀ زبان و ادب فارسی ...  بیشتر گسترش زبان و ادب فارسی بعد از قرن پنجم هجری در هند، سبب رواج تاریخ ‌نگاری محلی فارسی گردید. در قرون بعدی ایالاتی مانند دکن، گجرات، مالوه و دهلی شاهد رشد تاریخ ‌نگاری محلی فارسی بود. توسعۀ زبان و ادب فارسی توسط سلاطین و برخی کارگزاران حکومت‌های پس از حمله مغولان، در مناطق شمالی هند مانند کشمیر و یا غرب شبه‌ قاره چون بنگال و آشام (آسام) و نیز نواحی دیگری مثل پنجاب در دوره‌های بعدی به‌ویژه قرون یازدهم و دوازدهم رونق بیشتری یافت. در این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه‌بر منابع کتابخانه‌ای به‌صورت موردی به تاریخ ‌نگاری محلی فارسی در منطقه بنگال و آشام پرداخته خواهد شد و از این رهگذر، ویژگی‌ها و شاخصه‌های تاریخ‌ نگاری محلی در این منطقه مورد تبیین قرار خواهد گرفت. در دوره مدنظر دو اثر بهارستان غایبی و فتحیه عبریه توسط دو ایرانی به نگارش درآمده است. در این آثار ضمن پردازش اطلاعات در ارتباط با وضعیت سیاسی، فرهنگی و اجتماعی به جغرافیای تاریخی، آب‌وهوا و محصولات کشاورزی پرداخته‌شده است که در نوع خود بدیع و قابل‌ توجه است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.27 M

جغرافیای تاریخی کاث

حبیب زمانی محجوب

دوره 3، شماره 12 ، شهریور 1401، ، صفحه 31-48

چکیده

  کاث، شهری واقع در شرق رود جیحون، قصبه خوارزم و پایتخت باستانی و نخستین مرکز سیاسی، اجتماعی و اقتصادی منطقه خوارزم محسوب می‌شد. این شهر به همراه جُرجانیه (گُرگانج، اورگنج)، ایالت خوارزم را به یکی از کانون­های ...  بیشتر کاث، شهری واقع در شرق رود جیحون، قصبه خوارزم و پایتخت باستانی و نخستین مرکز سیاسی، اجتماعی و اقتصادی منطقه خوارزم محسوب می‌شد. این شهر به همراه جُرجانیه (گُرگانج، اورگنج)، ایالت خوارزم را به یکی از کانون­های درخشان تمدن اسلامی در شرق جهان اسلام بدل کردند. کاث در قرون اولیه اسلامی شهری مهم محسوب می‌شد، ولی به ­تدریج از اهمیت و جایگاه آن کاسته شد و جرجانیه جای کاث را به عنوان کرسی خوارزم گرفت. اینکه عوامل رونق و اهمیت کاث چه بود و چرا اعتبار و نقش را از دست داد مسئله‌ای است که این مقاله در پی بررسی آن است. روش تحقیق توصیفی تحلیلی، و با تکیه بر منابع کتابخانه­ای است. یافته­های این پژوهش نشان می‌دهد که از دیرباز کاث، به دلیل مرکزیت ولایت خوارزم، شهری معتبر و پر رونق بود. بازارهای آباد و دادوستد وسیع با ترکان نشان رونق تجاری این شهر، و فراوانی عالمان و دانشمندان نشان رونق علمی آن، به­ویژه در دوران حکومت خاندان دانش ­دوست آل عراق بر این سرزمین، بود. شکوفایی کاث تا سده چهارم هجری نپایید و از این زمان بر اثر طغیان­های مکرر رود جیحون و خرابی بخش ­هایی از کاث، و مهم‌تر از آن رونق جُرجانیه (به عنوان مرکز جدید خوارزم)، کاث از اهمیت و اعتبار افتاد و رو به انحطاط نهاد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.38 M

بایسته های فرهنگی تمدن سازی نوین اسلامی-ایرانی با تأکید بر اندیشه امام خمینی(ره)

حبیب زمانی محجوب؛ سید جلال حسینی

دوره 1، شماره 1 ، آبان 1398، ، صفحه 32-51

چکیده

  دیدگاه­ های امام خمینی(ره) به مثابه معیاری تعیین کننده در تشخیص دامنه الزامات یا بایسته ­های فرهنگی تحقق تمدن نوین اسلامی، از یک سو، به درستی درک نشده و از سوی دیگر، وزن آن در میانه معیارها، مورد سنجش ...  بیشتر دیدگاه­ های امام خمینی(ره) به مثابه معیاری تعیین کننده در تشخیص دامنه الزامات یا بایسته ­های فرهنگی تحقق تمدن نوین اسلامی، از یک سو، به درستی درک نشده و از سوی دیگر، وزن آن در میانه معیارها، مورد سنجش قرار نگرفته است، از این رو، مقاله حاضر در پی پاسخ گویی به بایسته­ های فرهنگی تمدن سازی نوین اسلامی-ایرانی از دریچه فکری امام خمینی(ره) است.معظم له هیچ گاه تمدن را مستقلا واکاوی نکرده اما با کاربست روش تحلیل محتوا می توان نگاهش را در این زمینه واکاوی نمود. در نظریه ­های دگرگونی اغلب، اولویت به توسعه سیاسی و اقتصادی داده می­شود اما در دیدگاه امام خمینی(ره) تمدن یا پیشرفت تنها بر پایه مقولات فرهنگی دینی استوار می شود.یافته ­های مقاله نشان می­دهد که تأکید بر قرآن به عنوان نقطه کانونی و بر پایه آن، همسانی دین و سیاست،لزوم حکومت خوب، کاربست انتقادی تمدن غربی و آزادی مثبت یا مشروط بخشی از بایسته ­های فرهنگی تمدن سازی نوین اسلامی-ایرانی اندیشه امام خمینی(ره) است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.34 M

تأملی در کارکرد توحید عبادی و نسبت آن با ایجاد رفاه اقتصادی در گستره تمدن نوین اسلامی

محمد پورعباس

دوره 1، شماره 3 ، اردیبهشت 1399، ، صفحه 32-53

چکیده

  چکیده نظریه‌پردازی و ارائه راه‌کار مناسب در باب ایجاد رفاه اقتصادی در گستره تمدن نوین اسلامی، یکی از مسائلی است که تمدن‌سازان و تمدن‌پژوهان مسلمان، نمی‌توانند نسبت به آن بی‌توجه باشند. در این میان ...  بیشتر چکیده نظریه‌پردازی و ارائه راه‌کار مناسب در باب ایجاد رفاه اقتصادی در گستره تمدن نوین اسلامی، یکی از مسائلی است که تمدن‌سازان و تمدن‌پژوهان مسلمان، نمی‌توانند نسبت به آن بی‌توجه باشند. در این میان و با توجه به نقش محوری توحید در اندیشه اسلامی و جایگاه خداباوری در میان مسلمانان، یکی از نظریاتی که می‌تواند به ایجاد رفاه عمومی در حیات موحِّدان کمک نماید، یگانه‌پرستی آنان در تمام ساحت‌های زندگی انسانی است، از این رو، در این پژوهش، تلاش نموده‌ایم با روشی توصیفی و رویکردی تحلیلی، نخست با تحلیل مفاهیم اصلی و بیان معنای آن، حقیقت توحید عبادی را تبیین نماییم و در ادامه، با تأمل در این مفهوم و نسبت‌سنجی آن با مسأله رفاه عمومی در حوزه اقتصاد آن هم در گستره تمدن نوین اسلامی، کارکردهای شش‌گانه: 1. تلاش‌مندی در جهت کسب درآمد، 2. ضابطه‌مندی منابع کسب درآمد و استغناء درونی، 3. مصرف مقتصدانه و مدبرانه درآمد، 4. پرداخت حقوق و بخشش‌های مالی در پرتو اخلاق کریمانه، 5. ایجاد نهادها، سازمان‌ها و مؤسسات اجتماعی توحیدمحور، 6. موهبت‌های پاداشی و نزول خیرات و برکات غیبی را، به عنوان ره‌آوردهای توحید عبادی در رفاه‌بخشی و فقرزدایی و به عنوان عناصر تمدن‌ساز مورد بررسی قرار دهیم.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1020.68 K

عوامل انحطاط تمدن اسلامی از منظر پژوهشگران معاصر

جهانبخش ثواقب

دوره 2، شماره 8 ، شهریور 1400، ، صفحه 33-68

چکیده

  انحطاط تمدنی به ­طور عام و تمدن اسلامی به ­طور خاص از مقوله­ هایی است که مورد توجه اندیشمندان مختلف حوزه تاریخ، تمدن، الهیات، فلسفه، سیاست و علوم اجتماعی قرار گرفته است و از منظرهای گوناگون به آن ...  بیشتر انحطاط تمدنی به ­طور عام و تمدن اسلامی به ­طور خاص از مقوله­ هایی است که مورد توجه اندیشمندان مختلف حوزه تاریخ، تمدن، الهیات، فلسفه، سیاست و علوم اجتماعی قرار گرفته است و از منظرهای گوناگون به آن پرداخته­ اند. پیشرفت و درخشش خیره ­کنندة تمدن اسلامی در سده ­هایی از تاریخ و سپس زوال و افول علمی آن، این پرسش را در اذهان اندیشه­ گران و پژوهشگران شکل داد که چه عواملی بر انحطاط تمدن اسلامی تأثیرگذار بوده است؟ در این مقاله، به ­لحاظ گستردگی دامنة موضوع، مقولة انحطاط تمدن اسلامی از دیدگاه تاریخ تمدن ­نویسان و پژوهشگرانی که بر تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی متمرکز شده ­اند، مطرح شده و عواملی را که این دو دسته برشمرده ­اند، بیان کرده است. یافتة پژوهش نشان می­ دهد که از نگاه این پژوهشگران، دو دسته عوامل درونی و بیرونی بر انحطاط تمدن اسلامی تأثیرگذار بوده ­اند و از این­ دو، عوامل درونی جامعة اسلامی، در انحطاط تمدنی مسلمانان نقش اساسی داشته و تأثیر عوامل بیرونی، به­ سبب مساعدبودن شرایط درونی بوده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.43 M

الگوی مدیریت بحران حضرت موسی علیه السلام در آیات قرآن کریم

علی نجات بخش اصفهانی

دوره 2، شماره 5 ، آبان 1399، ، صفحه 34-55

چکیده

  لزوم هدایت و رهبری جامعه انسانی در شرایط بحرانی، ضرورت استفاده از  یک تفکر اصیل ریشه دار در حاکمیت الهی را اجتناب ناپذیر کرده است .از آنجا که فلسفه نزول آیات وحی برای جامعه­ای خاص و در زمانی معین نمی­باشد، ...  بیشتر لزوم هدایت و رهبری جامعه انسانی در شرایط بحرانی، ضرورت استفاده از  یک تفکر اصیل ریشه دار در حاکمیت الهی را اجتناب ناپذیر کرده است .از آنجا که فلسفه نزول آیات وحی برای جامعه­ای خاص و در زمانی معین نمی­باشد، می­توان سالم­ترین راه هدایت جامعه را از آموزه­های قرآنی استخراج و از آن در راستای عملیاتی­سازی در عصر کنونی زمینه­سازی کرد. این پژوهش بحران گوساله پرستی قوم حضرت موسی(ع) را  با بهره­گیری از آیات قرآن کریم به شیوه تحلیل محتوا، مورد مطالعه قرار داده ­است، نتیجه این که: مدیریت بحران در سیره حضرت موسی(ع) از دیدگاه قرآن از ویژگی­های خاص برخوردار بوده که به آن، جامعیتی معنادار بخشیده است،در واقع، حضرت موسی(ع) توانست با تکیه و توکل بر ذات اقدس الهی و توانمندی مدیریتی خویش با بهره­گیری از شانزده اقدام چون هدایت و تربیت، موعظه حسنه، بیدار کردن وجدان، ارائه برهان منطقی، یادآوری الطاف الهی و ... در سه قالب قبل، حین و بعد از بحران، بر بحران به وجود آمده فائق آید و ماموریت الهی خویش را به صورت کامل انجام دهد.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.41 M

تبیین جایگاه تاریخ نگاری و تاریخ نگری ابوالقاسم سحاب تفرشی در عصر پهلوی اول

میثم سلیمانی؛ فاطمه احمدوند؛ ولی الله برزگر

دوره 3، شماره 11 ، خرداد 1401، ، صفحه 35-54

چکیده

  ابوالقاسم سحاب تفرشی از فرهیختگان اواخر عهد قاجار و عصر پهلوی اول بوده است. در کارنامه علمی و ادبی سحاب آثار بسیار متنوعی وجود دارد، متونی مانند درسنامه ­های فنی و ریاضی دارالفنون، اولین نمونه­ ها ...  بیشتر ابوالقاسم سحاب تفرشی از فرهیختگان اواخر عهد قاجار و عصر پهلوی اول بوده است. در کارنامه علمی و ادبی سحاب آثار بسیار متنوعی وجود دارد، متونی مانند درسنامه ­های فنی و ریاضی دارالفنون، اولین نمونه­ ها از نگارش­های جدید ایرانیان درباره تاریخ حیات امامان شیعه، شرح حال نویسی نامداران تاریخ اسلام به زبان فارسی با الهام از شرح حال­ های کلاسیک عربی مانند تأریخ الإسلام ذهبی، فرهنگ لغت فرانسه به فارسی و اولین نمونه های پیشتازانه برای شناخت وضع معاصر کشورهای اسلامی. سحاب در تاریخ­نگاری بیشتر به تاریخ اسلام به ویژه تاریخ ائمۀ اطهار پرداخته که به صورت شرح حال نویسی است. اصلی ترین ویژگی­ های تاریخ نگری سحاب، توجه به تاریخ اسلام و تاریخ تشیع است. سحاب در علت تألیف کتب تاریخ ائمه به ارادت خاص خود به آنان اشاره دارد. وی فرزند زمانه­ای است که افکار و تمایلات ضد اسلامی  و باستان گرایی و ناسیونالیسم در میان آن دوره رواج داشت و این افکار از سوی حاکمیت نیز حمایت می ­شد، اما سحاب با وجود برخورداری از عقاید عمیق اسلامی، گرایش بسیاری به پیشرفت کشور­های اسلامی به سبک اروپائیان داشت. مسئلۀ اصلی پژوهش این است که جایگاه تاریخ­ نگاری و تاریخ‌نگری ابوالقاسم سحاب تفرشی را مورد بررسی قرار داده باشد. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر اسناد و منابع کتابخان ه­ای، به بررسی مولفه­ های تاریخ­نگاری و ویژگی­ های تاریخ­نگری می ­پردازد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.5 M

ابوالقاسم سحاب تفرشی و توجه به فرهنگ و تمدن اسلامی - ایرانی

میثم سلیمانی؛ فاطمه احمدوند

دوره 2، شماره 7 ، خرداد 1400، ، صفحه 42-55

چکیده

  ابوالقاسم سحاب تفرشی از فرهیختگان اواخر عهد قاجار و عصر پهلوی اول بوده است. در کارنامه علمی و ادبی سحاب آثار بسیار متنوعی دیده می‌شود، متونی مانند اولین نمونه‌ها از نگارش‌های جدید ایرانیان درباره تاریخ ...  بیشتر ابوالقاسم سحاب تفرشی از فرهیختگان اواخر عهد قاجار و عصر پهلوی اول بوده است. در کارنامه علمی و ادبی سحاب آثار بسیار متنوعی دیده می‌شود، متونی مانند اولین نمونه‌ها از نگارش‌های جدید ایرانیان درباره تاریخ حیات امامان شیعه، شرح حال نویسی نامداران تاریخ اسلام به زبان فارسی با الهام از شرح حالهای کلاسیک، اولین نمونه های پیشتازانه برای شناخت وضع معاصر کشورهای اسلامی است. در میان این آثار متنوع، آثاری با رویکرد و یا ماهیت تاریخی بیشتر به چشم می‌خورد.ابوالقاسم سحاب در آثارش مجذوب فرهنگ و تمدن اسلامی ایرانی است وی فرزند زمانه‌ای است که افکار و تمایلات ضد اسلامی و باستان گرایی در میان روشنفکران آن دوره رواج داشت و از سوی حاکمیت نیز حمایت می-شد، اما سحاب رویکردی متفاوت با دیگر نویسندگان هم عصر خود دارد. وی با وجود برخورداری از عقاید عمیق اسلامی و توجه به فرهنگ و تمدن اسلامی_ایرانی همچون کتب تاریخ ائمه و تراجم مربوطه تاریخ اسلام و ایران، که هویداست، توجه بسیاری به فرهنگ و تمدن اسلامی ایرانی دارد پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر اسناد و منابع کتابخانه‌ای، برآنست تا ضمن بررسی آثار تاریخی ابوالقاسم سحاب و دسته‌بتدی آثار مربوطه، برآنست که علل و نمونه های توجه به فرهنگ و تمدن اسلامی- ایرانی وی را مورد بررسی و تحلیل قرار دهد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.46 M

قالب‌ها و نمادهای شیعی در هنر خوش‌نویسی با تأکید بر عصر صفویه

قاسم خانجانی

دوره 4، شماره 13 ، آذر 1401، ، صفحه 44-62

چکیده

  دربارۀ هنر خوش­نویسی به­ طور عام و در مورد خوش­نویسی در عصر صفویه به­ طور خاص، نوشته­هایی سامان یافته­اند، اما دربارۀ ارتباط خوش­نویسی با تشیع و اهل بیت (ع)، به ­ویژه در عصر صفویه کمتر سخن ...  بیشتر دربارۀ هنر خوش­نویسی به­ طور عام و در مورد خوش­نویسی در عصر صفویه به­ طور خاص، نوشته­هایی سامان یافته­اند، اما دربارۀ ارتباط خوش­نویسی با تشیع و اهل بیت (ع)، به ­ویژه در عصر صفویه کمتر سخن گفته شده است. از این رو در این تحقیق، علاوه بر ارائه تعریف هنر و هنر اسلامی، مسئله این است که هنر خوش­نویسی در عصر صفویه به چه شکلی با تشیع و اهل بیت (ع) ارتباط دارد؟ در این پژوهش، با روش توصیفی-تحلیلی، با ­اشاره ­به استفاده از مفاهیم و نمادهای شیعی در هنر خوش­نویسی بخصوص در عصر صفویه، این نتیجه به­ دست می­آید که در کنار توصیه­های اهل بیت (ع) در بارۀ خوش­نویسی و یاد کردن از برخی از اصحاب امامان (ع) و تعدادی از امامان (ع) در زمرۀ خوش­نویسان، خوش­نویسی در قالب­های استفاده مکرر از نام­ها و القاب امامان شیعه (ع) به ویژه نام و لقب امیرالمؤمنین علی (ع)، دعا و توسل به اهل بیت (ع)، صلوات بر پیامبر (ص) و خاندان آن حضرت و مواردی از این قبیل، به شکل­های کتیبه نگاری، خوش­نویسی در حروف رمزی، خوش­نویسی در تصاویر، خوش­نویسی روی اشیاء، فلز و پارچه و مانند آن صورت گرفته است و اهمیت ارتباط تشیع و اهل بیت (ع) را با خوش­نویسی در عصر صفویه و آثار دوره صفوی نشان می­دهد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 435.59 K

بررسی نقش ائمه شیعه تا امام رضا( ع) در گسترش و پیشرفت فرهنگ و تمدن اسلامی

مصطفی چراغیان راد

دوره 1، شماره 2 ، بهمن 1398، ، صفحه 48-67

چکیده

  به گواهی تاریخ، فرهنگ و تمدن اسلامی نماد تمدن جهانی از زمان پیدایش آن تا به امروز بوده است و از زمان شکل گیری آن تاکنون، هیچ تمدنی نتوانسته در برابر تمدن اصیل اسلامی قرار گیرد و فرهنگ و تمدن اسلامی را ضعیف ...  بیشتر به گواهی تاریخ، فرهنگ و تمدن اسلامی نماد تمدن جهانی از زمان پیدایش آن تا به امروز بوده است و از زمان شکل گیری آن تاکنون، هیچ تمدنی نتوانسته در برابر تمدن اصیل اسلامی قرار گیرد و فرهنگ و تمدن اسلامی را ضعیف و یا ناکارآمد جلوه دهد. این تمدن، در جهان بی نظیر بوده و هرچه زمان می­گذرد ابعاد تازه­تری از آن هویدا می گردد. ائمه معصومین(ع) به عنوان بنیان­گذاران فرهنگ و تمدن اسلامی، توانستند این تمدن فاخر را هم در حوزه فردی و هم در حوزه اجتماعی ایجاد نمایند. آنها با شناخت دقیق از ابعاد فرهنگ الهی، بر لزوم حفظ و استقلال جوامع اسلامی تأکید و بنیان­گذار فرهنگ و تمدنی گردیدند که در ایجاد، استقلال و استمرار آن، تلاش­های بی نظیری انجام دادند.آن ها از هیچ تلاش و فعالیتی در این زمینه­ برای حفظ، توسعه و گسترش تمدن اسلامی فروگذار نکردند و هرکدام از آن انسان های مقدّس، با نگرشی منطبق با شرایط و مقتضیات زمان خود، تاثیر بسیار ژرفی بر پیشبرد فرهنگ اسلامی گذاشتند.بررسی این نقش از آغاز تا امام رضا(ع) هدف نوشتار فعلی است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.04 M

نشانه‌شناسی نمادهای مذهبی در فلزکاری دوره صفوی (نقوش گیاهی، حیوانی و مرکب)

سیدسجاد جعفری؛ محمد اکبری

دوره 3، شماره 12 ، شهریور 1401، ، صفحه 49-72

چکیده

  نشانه‌شناسی به عنوان ابزاری پژوهشی برای فهم حقیقت، نقش مهمی در آشکار نمودن علائم پنهان، رموز و نمادهای مذهبی دارد. از آن‌جایی که در دوره صفویه فلزکاری از اهمیت زیادی برخوردار و دارای ارزش‌ فرهنگی، ...  بیشتر نشانه‌شناسی به عنوان ابزاری پژوهشی برای فهم حقیقت، نقش مهمی در آشکار نمودن علائم پنهان، رموز و نمادهای مذهبی دارد. از آن‌جایی که در دوره صفویه فلزکاری از اهمیت زیادی برخوردار و دارای ارزش‌ فرهنگی، هنری و مذهبی در ابعاد مادی و معنوی بوده است، چنان‌چه هنرمندان ایرانی در این دوره با استفاده از فلز ارتباط بین هنر و مذهب را فراهم نمودند، به همین جهت پژوهش حاضر با هدف بررسی نشانه‌شناسی نمادهای مذهبی در فلزکاری دوره صفویه به دنبال پاسخ به این سؤال است که چه نمادهای مذهبی در نقوش (گیاهی، حیوانی و مرکب) فلزکاری صفوی کاربرد داشته‌اند؟ شیوه پژوهش توصیفی-تحیلی بوده و جمع‌آوری اطلاعات با استفاده از منابع اسنادی، مشاهده و مصاحبه صورت گرفته است. نتایج پژوهش بیان‌گر آن بوده است که مهم‌ترین نمادها در نقوش (گیاهی، حیوانی و مرکب) عصر صفویه، بته جقه، شیر، طاووس و شیر و خورشید بوده ­اند. هر چند این نمادها در طول تاریخ کهن ایران معانی مختلفی در بر داشته‌اند؛ ولی در این دوره تحولاتی در مفاهیم نمادها و نشانه‌ها در نقوش رخ داده است، یعنی علاوه بر همراه داشتن مفهوم ذاتی نماد، مفاهیم جدیدی به خود گرفته‌اند، که همان ارتباط با فرهنگ اسلامی و مذهب تشیع بوده است و گرایش به برداشت مذهبی از نمادهای مذکور افزایش یافته است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.72 M

واکاوی تاثیرپذیری مغولان از مظاهر ایران اسلامی -فرهنگی با تاکیدبر ظفرنامه مستوفی

علی شهزادی؛ ابوالفضل رضوی

دوره 3، شماره 10 ، اسفند 1400، ، صفحه 51-69

چکیده

  یورش مغولان به ایران در (616 ق)، یکی از موضوعات مهم در ایران اسلامی-فرهنگی و تداوم مفهوم ایران است. جامعه‌ی ایرانی به دنبال عبور ازبحران هجوم مغول، سیاست، کارآمدی اقشاردیوان سالار ایرانی و پویایی کارکردهای ...  بیشتر یورش مغولان به ایران در (616 ق)، یکی از موضوعات مهم در ایران اسلامی-فرهنگی و تداوم مفهوم ایران است. جامعه‌ی ایرانی به دنبال عبور ازبحران هجوم مغول، سیاست، کارآمدی اقشاردیوان سالار ایرانی و پویایی کارکردهای فرهنگی عناصر ایرانی را درپیش گرفت. یکی از کانون‌هایی که تداوم مفهوم ایران را بر عهده داشت، شاهنامه‌های منظوم این عصر، ازجمله مهم‌ترین آن‌ها ظفرنامه حمدالله مستوفی است. در این میان دو دیدگاه نسبت به مستوفی وجود دارد نخست آنکه تداوم را به نفع اهل فرهنگ و ادب ایرانی معرفی می‌کند اما به دیدگاه‌های مستوفی در خصوص ایران اسلامی- فرهنگی اشاره نمی‌کند. دوم آنکه ایران را در حکم مفهوم-واژه ای کارآمد و مبین شرایط تاریخی نوظهور به کار می‌گیرد. اما نگاه به مستوفی چونان یک ایرانی فرهمند از عهد و اندیشه ایران باستان بر یک ایرانی مسلمان فرهمند از ایران اسلامی غالب است. نتیجه این که با توجه به ساختار فنی بحث، توجه دو دیدگاه تنها بر اثبات تداوم مفهوم ایران قرار گرفته است، به طوری که از رویکرد اسلامی-فرهنگی مستوفی غافل مانده‌اند. لذا این مقاله درصدد است با تبیین این دیدگاه‌ها پیرامون اندیشه تداوم مفهوم ایران، به روش توصیفی-تحلیلی با بررسی دیدگاه‌ها و شاهنامه ظفرنامه مستوفی، به رویکرد اسلامی-فرهنگی مستوفی و تأثیرپذیری مغولان از آن پاسخ دهد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.29 M