نشریه علمی علم و تمدن در اسلام

نشانه‌شناسی نمادهای مذهبی در فلزکاری دوره صفوی (نقوش گیاهی، حیوانی و مرکب)

سیدسجاد جعفری؛ محمد اکبری

دوره 3، شماره 12 ، شهریور 1401، ، صفحه 49-72

چکیده

  نشانه‌شناسی به عنوان ابزاری پژوهشی برای فهم حقیقت، نقش مهمی در آشکار نمودن علائم پنهان، رموز و نمادهای مذهبی دارد. از آن‌جایی که در دوره صفویه فلزکاری از اهمیت زیادی برخوردار و دارای ارزش‌ فرهنگی، ...  بیشتر نشانه‌شناسی به عنوان ابزاری پژوهشی برای فهم حقیقت، نقش مهمی در آشکار نمودن علائم پنهان، رموز و نمادهای مذهبی دارد. از آن‌جایی که در دوره صفویه فلزکاری از اهمیت زیادی برخوردار و دارای ارزش‌ فرهنگی، هنری و مذهبی در ابعاد مادی و معنوی بوده است، چنان‌چه هنرمندان ایرانی در این دوره با استفاده از فلز ارتباط بین هنر و مذهب را فراهم نمودند، به همین جهت پژوهش حاضر با هدف بررسی نشانه‌شناسی نمادهای مذهبی در فلزکاری دوره صفویه به دنبال پاسخ به این سؤال است که چه نمادهای مذهبی در نقوش (گیاهی، حیوانی و مرکب) فلزکاری صفوی کاربرد داشته‌اند؟ شیوه پژوهش توصیفی-تحیلی بوده و جمع‌آوری اطلاعات با استفاده از منابع اسنادی، مشاهده و مصاحبه صورت گرفته است. نتایج پژوهش بیان‌گر آن بوده است که مهم‌ترین نمادها در نقوش (گیاهی، حیوانی و مرکب) عصر صفویه، بته جقه، شیر، طاووس و شیر و خورشید بوده ­اند. هر چند این نمادها در طول تاریخ کهن ایران معانی مختلفی در بر داشته‌اند؛ ولی در این دوره تحولاتی در مفاهیم نمادها و نشانه‌ها در نقوش رخ داده است، یعنی علاوه بر همراه داشتن مفهوم ذاتی نماد، مفاهیم جدیدی به خود گرفته‌اند، که همان ارتباط با فرهنگ اسلامی و مذهب تشیع بوده است و گرایش به برداشت مذهبی از نمادهای مذکور افزایش یافته است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.72 M

واکاوی تاثیرپذیری مغولان از مظاهر ایران اسلامی -فرهنگی با تاکیدبر ظفرنامه مستوفی

علی شهزادی؛ ابوالفضل رضوی

دوره 3، شماره 10 ، اسفند 1400، ، صفحه 51-69

چکیده

  یورش مغولان به ایران در (616 ق)، یکی از موضوعات مهم در ایران اسلامی-فرهنگی و تداوم مفهوم ایران است. جامعه‌ی ایرانی به دنبال عبور ازبحران هجوم مغول، سیاست، کارآمدی اقشاردیوان سالار ایرانی و پویایی کارکردهای ...  بیشتر یورش مغولان به ایران در (616 ق)، یکی از موضوعات مهم در ایران اسلامی-فرهنگی و تداوم مفهوم ایران است. جامعه‌ی ایرانی به دنبال عبور ازبحران هجوم مغول، سیاست، کارآمدی اقشاردیوان سالار ایرانی و پویایی کارکردهای فرهنگی عناصر ایرانی را درپیش گرفت. یکی از کانون‌هایی که تداوم مفهوم ایران را بر عهده داشت، شاهنامه‌های منظوم این عصر، ازجمله مهم‌ترین آن‌ها ظفرنامه حمدالله مستوفی است. در این میان دو دیدگاه نسبت به مستوفی وجود دارد نخست آنکه تداوم را به نفع اهل فرهنگ و ادب ایرانی معرفی می‌کند اما به دیدگاه‌های مستوفی در خصوص ایران اسلامی- فرهنگی اشاره نمی‌کند. دوم آنکه ایران را در حکم مفهوم-واژه ای کارآمد و مبین شرایط تاریخی نوظهور به کار می‌گیرد. اما نگاه به مستوفی چونان یک ایرانی فرهمند از عهد و اندیشه ایران باستان بر یک ایرانی مسلمان فرهمند از ایران اسلامی غالب است. نتیجه این که با توجه به ساختار فنی بحث، توجه دو دیدگاه تنها بر اثبات تداوم مفهوم ایران قرار گرفته است، به طوری که از رویکرد اسلامی-فرهنگی مستوفی غافل مانده‌اند. لذا این مقاله درصدد است با تبیین این دیدگاه‌ها پیرامون اندیشه تداوم مفهوم ایران، به روش توصیفی-تحلیلی با بررسی دیدگاه‌ها و شاهنامه ظفرنامه مستوفی، به رویکرد اسلامی-فرهنگی مستوفی و تأثیرپذیری مغولان از آن پاسخ دهد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.29 M

پیشران های سیاسی در تمدن سازی نظام های لیبرالی و مهدوی

محمداسماعیل رستمی نیا؛ محمدجواد شیرودی

دوره 1، شماره 1 ، آبان 1398، ، صفحه 52-71

چکیده

  توسعه در غرب مدرن، بدون کاربست پیشران های سیاسی، میسر نیست اما ضرورت کاربست آن در مردم سالاری دینی و در نظام مهدوی، در هاله ای از ابهام قرار دارد، علاوه بر آن، به کارگیری توسعه یا پیشرفت در حکومت آخرالزمانی، ...  بیشتر توسعه در غرب مدرن، بدون کاربست پیشران های سیاسی، میسر نیست اما ضرورت کاربست آن در مردم سالاری دینی و در نظام مهدوی، در هاله ای از ابهام قرار دارد، علاوه بر آن، به کارگیری توسعه یا پیشرفت در حکومت آخرالزمانی، محل تردید است! مسأله ای که کمتر بدان از این دریچه، توجه شده است! این مقاله با انتخاب پیشرفت به جای توسعه، از این رو، با این پرسش مواجه ایم: پیشران های پیشرفت سیاسی از منظر اسلام، قرآن و در حکومت امام مهدی علیه السلام چیست؟ به نظر می رسد این پیشران ها در نظام لیبرال دموکراسی،مردم سالاری دینی و در نظام مهدوی در دو بعد کمی و کیفی تفاوت های اساسی دارند. هدف آن است که ضرورت دستیابی به نظام مهدوی را در پرتو کالبدشکافی پیشران های سیاسی پیشرفت نشان دهیم. این مقاله، نیل به چنین هدفی را در پرتو روشی توصیفی-تحلیلی – مقایسه ای دنبال می کند اما ضرورت تأسیس نظامی پسالیبرال دموکراسی، دستیابی به نظام مهدوی را به مثابه نتایج مقاله، حاضر فراهم می کند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.3 M

تبیین زمینه‌‌‌ ها و مؤلفه ‌های ارتقاء تمدن‌اسلامی

اعظم رحیمی جابری

دوره 1، شماره 3 ، اردیبهشت 1399، ، صفحه 54-73

چکیده

  تمدن اسلامی یکی از تأثیرگذارترین تمدن های جهانی است که در گسترۀ جغرافیایی وسیع و با استفاده از فرهنگ تلفیقی و تکمیلی، توانست میان اصول و مبانی آموزه های خود با اندیشه های سایر اقوام و ملل، ارتباط و سازش ...  بیشتر تمدن اسلامی یکی از تأثیرگذارترین تمدن های جهانی است که در گسترۀ جغرافیایی وسیع و با استفاده از فرهنگ تلفیقی و تکمیلی، توانست میان اصول و مبانی آموزه های خود با اندیشه های سایر اقوام و ملل، ارتباط و سازش برقرار کند و باعث ایجاد یک تحول شگرف و پویای ذهنی و فکری در جهان هستی گردد که با بازتاب ها و واکنش های فرهنگی و علمی گسترده  همراه بود. این تمدن، از سده‌های سوم تا ششم هجری، نقش بسزایی در فرهنگ و تمدن بشری ایفا نمود.  در این راستا، مقاله ‌حاضر با ‌استفاده از منابع‌کتابخانه‌ای و با رویکرد توصیفی – تحلیلی، درصدد پاسخ به‌این پرسش است که بسترها و مؤلفه های شکوفایی تمدن‌اسلامی چه بود؟ براساس یافته‌های پژوهش، عوامل ‌بیرونی و درونی متعددی در رشد و شکوفایی تمدن‌اسلامی مؤثر بوده است؛ قسمتی به مبانی‌ اعتقادی و آموزه‌های‌ مذهبی آنان و قسمتی نیز، به‌ عملکرد و مبانی‌رفتاری آنها در عرصۀ علم و معرفت مربوط بوده است. به این ترتیب، تمدن اسلامی با مشخصه های برجسته همچون؛ آزاداندیشی، انعطاف پذیری و قابلیت سازگاری، نوآوری، جامع‌نگری علمی، عقل مداری، علم گرایی،  عدالت گستری و بهره گیری از میراث گذشتگان، توانست خود را به اوج شکوفایی برساند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 993.94 K

عملکرد رصدخانه مراغه در گسترش دستاوردهای علم نجوم در عصر ایلخانی

افتخار قاسم زاده؛ جعفر نوری

دوره 3، شماره 11 ، خرداد 1401، ، صفحه 55-79

چکیده

  رصدخانه مراغه از مهم­ترین رصدخانه­ های دوره اسلامی است که در سدۀ هفتم هجری­ قمری و در زمان سیطرۀ ایلخانیان بر ایران ساخته شد. پایه­ گذاری رصدخانه مراغه به ­مثابه مرکزی آموزشی و پژوهشی؛ زمینه­ ...  بیشتر رصدخانه مراغه از مهم­ترین رصدخانه­ های دوره اسلامی است که در سدۀ هفتم هجری­ قمری و در زمان سیطرۀ ایلخانیان بر ایران ساخته شد. پایه­ گذاری رصدخانه مراغه به ­مثابه مرکزی آموزشی و پژوهشی؛ زمینه­ های گردهمایی دانشمندان، گردآوری اسناد و کتب علمی معتبر و انجام پژوهش در فضایی آزاد به ­همراه امکانات لازم را فراهم ساخت. نتیجه آنکه ارائۀ دستاوردها و کشفیات این مرکز علمی در جهان آن روز است. آوازه و شهرت این مرکز علمی باعث گردید تا توجه بسیاری از سرزمین­ ها را به ­سوی خود جلب سازد تا­جایی­ که بعضی حکمرانان، آرزو می­ کردند تا بتوانند نظیر چنین مرکزی را در سرزمین خویش برپا ساز‌ند. حال با­توجه­ به اهمیت این مجموعه پر ارزش از نظر تاریخ علم ایران و جهان، سؤالی که ضرورت پاسخ­گویی به آن وجود دارد، این است که عملکرد رصدخانه مراغه به­عنوان مهم­ترین مرکز علمی پژوهشی دورۀ ایلخانان در گسترش علم نجوم چگونه بوده که به الگویی برای ساخت رصدخانه­های دیگر تبدیل شده است؟ پژوهش حاضر قصد دارد با روش توصیفی-تحلیلی و با اتکا به منابع کتابخانه ­ای به این سؤال پاسخ بدهد. یافته ­های پژوهش حاکی از آن است که رصدخانه مراغه به تمام معنی یک مرکز علمی پژوهشی و آموزشی بود. این بنیاد علمی بی­ نظیر همچون فرهنگستان­ های پیشرفته امروزه، فضای بسیار وسیعی را در جای مناسبی در مراغه به خود اختصاص داده بود که باعث گردید این رصدخانه به­ عنوان مهم­ترین مرکز علمی پژوهشی و نجومی دورۀ ایلخانان در سدۀ­ هفتم هجری قمری شناخته شود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.53 M

سهم علمای مُجاور شرقی در حیات فرهنگی و اجتماعی مکه (سده های ششم تا نهم هجری)

فهیم السادات سید سالکی؛ معصومعلی پنجه؛ یونس فرهمند

دوره 4، شماره 16 ، شهریور 1402، ، صفحه 64-85

https://doi.org/10.22034/icrs.2023.188458

چکیده

  در سده­ های میانه­ اسلامی شهر مقدس مکه  شاهد شکل­ گیری پدیدۀ دینی و اجتماعی «مجاورت» بود. شماری از علمای مسلمان که به قصد حج­ به مکه می ­آمدند، به­ طور موقتی یا دائمی در این شهر اقامت ...  بیشتر در سده­ های میانه­ اسلامی شهر مقدس مکه  شاهد شکل­ گیری پدیدۀ دینی و اجتماعی «مجاورت» بود. شماری از علمای مسلمان که به قصد حج­ به مکه می ­آمدند، به­ طور موقتی یا دائمی در این شهر اقامت می­ گزیدند و مجاوران نامیده می­ شدند. بسیاری از این عالمان مجاور اهل سرزمین­ های شرقی، ماوراءالنهر، ایران و عراق بودند. در این مقاله با بهره ­گیری از منابع اصیل، به­ ویژه تواریخ محلی و تراجم ­نامه ­ها،  سهم این عالمان مشرقی در حیات فرهنگی و اجتماعی مکه بررسی شده ­است. این عالمان که  غالباً به هدف دانش ­اندوزی به مکه می ­آمدند، به ­تدریج به بخشی از جامعۀ مکه بدل می­ شدند و در حیات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی آن نقش ایفاء می­ کردند. بنابر داده ­های منابع بیشتر مجاوران مکه اهل عراق و ایران بودند. مجاوران شرقی در  رشد و گسترش فعالیت ­های علمی در شهر مکه سهم بسیاری داشتند. حضور این عالمان مسجدالحرام را به یکی از مهم­ترین مراکز علمی در سده ­­های میانه بدل ساخت.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.41 M

تحلیل لزوم تغییر و همگرایی علوم دانشگاهی در ظهور تمدن نوین اسلامی

امید رضائی‌فر

دوره 2، شماره 8 ، شهریور 1400، ، صفحه 69-89

چکیده

  مقاله حاضر به تحلیل رابطه علوم در مراکز علمی دانشگاهی در سطح دنیا می­ پردازد. دانشگاه به عنوان مرکز گسترش علوم نتوانسته است در خود و روح بشری همگرایی ایجاد نماید. شاهد این ناتوانی در ارتقاء جایگاه مادی ...  بیشتر مقاله حاضر به تحلیل رابطه علوم در مراکز علمی دانشگاهی در سطح دنیا می­ پردازد. دانشگاه به عنوان مرکز گسترش علوم نتوانسته است در خود و روح بشری همگرایی ایجاد نماید. شاهد این ناتوانی در ارتقاء جایگاه مادی و معنوی روح انسانی، عدم ­توانایی ساختار دانشگاهی در نیل به هدف واحد است؛ که آن‌ها را نسبت به هم ­واگرا می ­نماید. عدم وجود جایگاه حکیم و علامه جامع‌العلوم، در خروجی دانشگاه­ ها، مساله جدی است که مراکز علمی بدان مبتلا هستند. در این مقاله به روش توصیفی به ارزشیابی مولفه‌ها و برآوردی از نظر خبرگان به همراه گردآوری نتایج تجربی اتفاقات و پیامدها پرداخته شده و نتیجه آن بهره‌مندی از رویکرد ایجاد پارادایم جدید در حرکت تمدنی جهان اسلام است. در ابتدا، با استفاده از جمع‌آوری داده‌ها، مفاهیم مرتبط با آسیب‌ها، چالش‌ها و موانع تمدن نوین اسلامی استخراج و سپس مدل مفهومی مبتکرانه پیشنهاد گردیده است. یافته‌های پژوهش نشان دادند یک تمدن پارادایم‌ساز و مبتنی بر اصول غیراقتباسی، می‌تواند در دانشگاه‌ها با تغییر رویکرد به اصول اساسی توحیدی در معنای عام، عملی و بین­رشته‏ای، که مضمون اصلی دانشگاه اسلامی بوده و می­تواند منجر به حکمت محوری در توسعه آموزش ­عالی و تمدن‌‌سازی گردد، محقق شود. برخلاف نگاه سکولار به دانش، یعنی علمی­ که در مصادیق، اثری از روابط دیگر علوم و الهیات نمی‏بیند، و جز انحراف در مسیر انسان نیست. دانشگاه‏ ها می‏ بایست با تغییر نگرش و سبک، نه تغییر ماهیت، به همگرایی برسند و از مسیر غیرالهی فاصله بگیرند. ایجاد این همگرایی علوم می­ تواند به پارادایم مبتنی بر تمدن اسلامی و ظهور تمدن نوین علمی منجر شود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.42 M

نقش جوینی‌ها در بازیابی علمی وآموزشی در عصر ایلخانان (654-736ق)

هادی شمس آبادی؛ حامد قر ائتی

دوره 2، شماره 7 ، خرداد 1400، ، صفحه 56-75

چکیده

  خاندان جوینی از جمله خاندان‌های ایرانی هستند که نقش موثری در توسعه و رونق تمدن اسلامی در قرن ششم و هفتم هجری داشته‌اند. این خاندان در عصر ایلخانی(654-736ق) با وجود چالش ها و معضلاتی که در پی حمله مغولان جهان ...  بیشتر خاندان جوینی از جمله خاندان‌های ایرانی هستند که نقش موثری در توسعه و رونق تمدن اسلامی در قرن ششم و هفتم هجری داشته‌اند. این خاندان در عصر ایلخانی(654-736ق) با وجود چالش ها و معضلاتی که در پی حمله مغولان جهان اسلام را ملتهب نموده بود، مجموعه‌ای از اقدامات و تدابیر موفقی را با هدف توسعه و تعالی علم و دانش آموزی اتخاذ نمودند. این تحقیق با تکیه بر منابع تاریخی و با روش توصیفی-تحلیلی در پی پاسخ به این مسئله است که خاندان جوینی چه نقشی را در بازیابی تمدن اسلامی در حوزه‌های علم و آموزش برعهده گرفته-اند. چه اینکه با وجود آثار و پیامدهای ناگوار هجمه مغول به سرزمین‌های اسلامی، خاندان جوینی با حمایت از دانشمندان و تالیفات علمی، پرهیز از تعصبات مذهبی در مناسبات علمی، جانمایی اولویت ها و ضرورت های اجتماعی در متون و میراث علمی، صیانت از ذخائر علمی و بازسازی مدارس و اصلاح نظام آموزشی علاوه بر تعدیل خسارت‌های هجمه تمدن سوزانه مغولان، تحولات بنیادینی را در حوزه علم و آموزش موجب شدند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.56 M

درآمدی انتقادی به طرح تمدنی حسن حنفی

سید رضا مهدی نژاد

دوره 4، شماره 13 ، آذر 1401، ، صفحه 63-83

چکیده

  حسن حنفی، از جمله اندیشمندانی است که مسئلۀ انحطاط و برون رفت از آن، دغدغۀ ذهنی وی بوده و دارای طرح تمدنی مشخصی در این زمینه بود. در این نوشتار تلاش شده است با روش توصیفی، تحلیلی به این پرسش پاسخ داده شود ...  بیشتر حسن حنفی، از جمله اندیشمندانی است که مسئلۀ انحطاط و برون رفت از آن، دغدغۀ ذهنی وی بوده و دارای طرح تمدنی مشخصی در این زمینه بود. در این نوشتار تلاش شده است با روش توصیفی، تحلیلی به این پرسش پاسخ داده شود که عامل اصلی عقب ماندگی جهان اسلام از دیدگاه حنفی و طرح او برای برون رفت از این وضعیت چیست؟ بر اساس یافته‌های تحقیق، حنفی مشکل اصلی را در عدم نوسازی میراث تمدنی مسلمانان و ناکارآمدی آن در پاسخگویی به نیازهای زمان دانسته، بر این اساس طرح تمدنی خود را بر نوسازی میراث متمرکز نموده است. این طرح از سه بخش اصلی تشکیل شده است:1. موضع ما نسبت به میراث قدیم؛2. موضع ما نسبت به غرب و 3. موضع ما نسبت به واقعیت کنونی. وی درصدد است با بازخوانی میراث، بویژه میراث علمی مسلمانان و نوسازی آن بر اساس واقیعت‌های زمان حاضر، با بهره گیری از روشهای علمی نوین غرب، زمینۀ احیاء و نوسازی تمدن اسلامی را فراهم سازد. این طرح، به رغم نقاط قوتی که دارد، از جنبه‌هایی نیز قابل نقد است که مهمترین آن تأثیرپذیری از برخی مکاتب فکری غربی، التقاط فکری در نوع نگرش به دین و میراث و روش نوسازی آن، و آسیب‌های نگرش اومانیستی و کاربردی به دین و میراث دینی است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 576.68 K

سیدجمال الدین اسدآبادی و زمینه های احیا و پیشرفت تمدن اسلامی

محمدسجاد شیرودی

دوره 1، شماره 2 ، بهمن 1398، ، صفحه 68-82

چکیده

  سیدجمال در عصری زیست که از یک سو، جوامع مسلمان از تمدن اسلامی فاصله گرفتند و از سوی دیگر، تمدن غربی با هجمه بی رحمانه پیکر نحیف شده مسلمانان را شلاق می زد.در این شرایط، سید به دنبال راهی بود که مسلمانان ...  بیشتر سیدجمال در عصری زیست که از یک سو، جوامع مسلمان از تمدن اسلامی فاصله گرفتند و از سوی دیگر، تمدن غربی با هجمه بی رحمانه پیکر نحیف شده مسلمانان را شلاق می زد.در این شرایط، سید به دنبال راهی بود که مسلمانان را از زیر بار سنگین شلاق های دشمن نجات دهد. طرح او بهره گیری از تمدن غربی اما با دور انداختن وجه استعماری و استثماری آن بود زیرا بر این باور بود که می توان صنعت غرب را از وجه سلطه گری آن تفکیک کرد اما بیش از آن که بر اخذ دستاوردهای تمدنی غرب تکیه کند بر احیای تمدن اسلامی تکیه می کرد اما چگونه؟ به نظر می رسد او در این راه، به ترسیم جامعه فضلیت مند پرداخت، تأسیس خلافت را یک ضرورت دانست حکومتی که از ماهیت دینی برخوردار است و به شکل مشروطه اداره می شود اما  تأکید بیشتری بر تغییر ملت به امت می کرد. از آن رو که برای تحقق تمدن اسلامی، بسیج همه امکانات مسلمانان یک ضرورت است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 978.45 K

مفاتیح‌العلوم، کهن‌ترین فرهنگ اصطلاحات علوم به عربی

عبدالله فرهی

دوره 3، شماره 10 ، اسفند 1400، ، صفحه 70-97

چکیده

  کتاب مفاتیح‌العلوم (کلیدهای دانش‌ها) یکی از کهن­ترین فرهنگ‌های به­جای ماندة اصطلاحات علوم به عربی و متأثر از کتاب العین فراهیدی است، که به تسامح، ازجملة کهن­ترین دانشنامه­های جهان اسلام نیز ...  بیشتر کتاب مفاتیح‌العلوم (کلیدهای دانش‌ها) یکی از کهن­ترین فرهنگ‌های به­جای ماندة اصطلاحات علوم به عربی و متأثر از کتاب العین فراهیدی است، که به تسامح، ازجملة کهن­ترین دانشنامه­های جهان اسلام نیز شمرده شده است. نویسندة این کتاب، یعنی ابوعبدالله خوارزمی کتاب خود را به نام ابوالحسین عبیدالله بن احمد عتبی، وزیر نوح بن منصور سامانی، فراهم آورده است. مفاتیح‌العلوم در دو مقاله و پانزده باب و نود و سه فصل برای نخستین بار توسط فان فلوتن در لیدن هلند به چاپ رسید که مقالة اول آن شامل علوم شریعت و علوم عربی مرتبط با آن و مقالة دوم آن شامل علوم مردم غیر عرب می‌باشد. ما در این مقاله برای نخستین بار به منابع و مآخذ خوارزمی و به‌ویژه العین خلیل بن احمد فراهیدی به دقت توجه کرده و در ضمن، نام افراد و کتاب‌های مورد استناد خوارزمی را از کتاب مفاتیح‌العلوم استخراج کرده‌ایم. این کتاب از نظر زبان­شناختی هم دارای ارزش بسیار زیادی است. چراکه با توجه به واژگان دخیله و کاربرد آنها در هر علمی می­توان میزان تأثیرگذاری تمدن­های دیگر بر تمدن اسلامی را در علوم مختلف مورد سنجش و ارزیابی قرار داد؛ واژگانی که از زبان‌هایی چون فارسی، یونانی، لاتین، خوارزمی، ترکی، مروی، سریانی و هندی به عاریت گرفته شده و به کتاب مفاتیح‌العلوم راه یافته است. لذا در این مقاله شماری از واژگان دخیلة مورد استناد خود خوارزمی هم از کتاب مفاتیح‌العلوم استخراج شده است. در ضمن، در این مقاله به سیر مطالعاتی انجام شده دربارة این کتاب در غرب، به­ویژه مستشرقان آلمانی، و نیز محققان عرب نیز توجه خاص صورت گرفته است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.39 M

تاثیرآیات و روایات در اصول اخلاق تجارت اسلامی محیط کسب و کار تمدنی؛ مورد کاوی بازارتهران

علی نجات بخش اصفهانی؛ حبیبه تک دهقان

دوره 1، شماره 1 ، آبان 1398، ، صفحه 72-99

چکیده

  تحقیق حاضر به بررسی شاخص های اخلاق تجارت اسلامی و میزان تأثیر آن ها در فعالیت های بازرگانی بازار تهران می پردازد.در ابتدا شاخص های احتمالی اخلاق تجارت اسلامی از میان منابع کتابخانه ای معتبر دینی استخراج ...  بیشتر تحقیق حاضر به بررسی شاخص های اخلاق تجارت اسلامی و میزان تأثیر آن ها در فعالیت های بازرگانی بازار تهران می پردازد.در ابتدا شاخص های احتمالی اخلاق تجارت اسلامی از میان منابع کتابخانه ای معتبر دینی استخراج و سپس در میان صاحب نظران علوم اسلامی نظرسنجی شده است. حاصل این نظرسنجی انتخاب دوازده مورد به عنوان شاخص های اخلاق تجارت اسلامی در کسب و کار تمدن اسلامی است. بر اساس این شاخص ها، پرسشنامه ای طراحی شده است که در بازار تهران توزیع گردید. نتیجه بررسی داده های آماری نشان می دهد که فرضیه های این مقاله، مبنی بر مؤثر بودن شاخص های دوازده گانه اخلاق تجارت اسلامی بر فعالیت های بازرگانی، مورد تأیید است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.44 M

مستندسازی آموزش سنتی در حرفه زیلوبافی (مطالعه موردی: شهر میبد)

زهره دهقان پور؛ حسن امامی میبدی

دوره 3، شماره 12 ، شهریور 1401، ، صفحه 73-93

چکیده

  زیلوبافی از جمله هنرهای قدیمی و ریشه دار در استان یزد و شهرستان میبد است. مسأله این پژوهش بررسی آموزش و به عبارت دیگر چگونگی ارتباط بین استاد و شاگرد در این حرفه است. پرسش بنیادین این مقاله چگونگی روابط ...  بیشتر زیلوبافی از جمله هنرهای قدیمی و ریشه دار در استان یزد و شهرستان میبد است. مسأله این پژوهش بررسی آموزش و به عبارت دیگر چگونگی ارتباط بین استاد و شاگرد در این حرفه است. پرسش بنیادین این مقاله چگونگی روابط بین استاد و شاگرد و توصیف شکل گیری این رابطه از زوایای مختلف و پاسخ به سؤالات فرعی‌تر همچون سن و جنسیت شاگردان، نوع رابطه بین استاد و شاگرد، دستمزد اساتید، مراحل و دوره‌های یادگیری، شیوه‌های یادگیری و یاددهی، چگونگی انتخاب استاد و معیارهای آن و ... است. روش تحقیق در این پژوهش، میدانی و مصاحبه‌ای است. بدین منظور با بیش از ده نفر از افراد شاخص این حوزه، با میانگین سنی بین پنجاه تا هفتاد سال مصاحبه شد. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که آموزش در این حرفه به شکل کاملاً شفاهی و به شیوه استاد - شاگردی و سن شروع آموزش در کودکان به طور متوسط بین شش تا هفت سال بود. در این شیوه، یادگیری دارای مقاطع و مراحلی بود و این مقاطع بسته به هوش، ذکاوت و پشتکار و علاقه شاگرد متفاوت بود و تغییر می‌کرد. زنان در بافت زیلو نقش کم رنگ‌تری داشتند و بیشتر، مقدمات بافت زیلو را فراهم می‌کردند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.61 M

جایگاه دیپلماسی عمومی در تحقق تمدن نوین اسلامی از منظر آیت الله خامنه ای

حسن نعیم آبادی؛ محسن پالیزپیشه

دوره 1، شماره 3 ، اردیبهشت 1399، ، صفحه 74-93

چکیده

  با پیروزی انقلاب اسلامی و شکل گیری گفتمان اسلام گرایی در مقابل گفتمان های سوسیالیستی و لیبرالیستی و تقابل انقلاب اسلامی با این دو و سرانجام، حذف بلوک شرق از مقابل بلوک غرب در نظام بین الملل، تفکر و ایدئولوژی ...  بیشتر با پیروزی انقلاب اسلامی و شکل گیری گفتمان اسلام گرایی در مقابل گفتمان های سوسیالیستی و لیبرالیستی و تقابل انقلاب اسلامی با این دو و سرانجام، حذف بلوک شرق از مقابل بلوک غرب در نظام بین الملل، تفکر و ایدئولوژی اسلام بود که در برابر بلوک غرب قد علم کرد و تحقق آرزوی نظم نوین جهانی رهبران این تفکر را به تعویق انداخت.پس از گذشت سال ها درگیری این دو جبهه، موضوع تمدن نوین اسلامی که از سوی مقام معظم رهبری مطرح شد، نقطه عطفی در این جنگ نامتقارن و نابرابر ایجاد کرد و از این رو، با شکل گیری گفتمان تمدن نوین اسلامی، نظریه های مختلفی در این باب از سوی اندیشمندان داخلی وخارجی ارائه گردید که راه کارهای تحقق تمدن نوین اسلامی را بررسی نموده اند.در این میان، دیپلماسی عمومی به عنوان یکی از ابزارهای سیاست خارجی، بارها مورد تأکید مقام معظم رهبری قرار گرفت، بنابراین، در این مقاله، ابتدا شاخص های تمدن نوین اسلامی از نگاه رهبری را بیان نموده و پس از بیان مفهوم دیپلماسی عمومی، به بیان شاخصه های دیپلماسی از نگاه رهبری پرداخته و سپس،نقش آن را در تحقق تمدن نوین اسلامی از نگاه معظم‎له مورد واکاوی قرار می دهیم

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.02 M

مبانی کلامی فلسفی تمدن اسلامی از دیدگاه امام خمینی (ره)

مهدی محمدی؛ عادل مقدادیان

دوره 3، شماره 11 ، خرداد 1401، ، صفحه 80-99

چکیده

  چگونگی تحقق یک نظام تمدنی براساس دین، نه به­صورت نظری بلکه در سیرۀ فردی که عملاً توانسته است تمدن دینی بنا نهد نیاز به مبانی دارد. مسئله این تحقیق بررسی مبانی فلسفی تمدنی در نظامی است که مبتنی بر ایدئولوژی ...  بیشتر چگونگی تحقق یک نظام تمدنی براساس دین، نه به­صورت نظری بلکه در سیرۀ فردی که عملاً توانسته است تمدن دینی بنا نهد نیاز به مبانی دارد. مسئله این تحقیق بررسی مبانی فلسفی تمدنی در نظامی است که مبتنی بر ایدئولوژی اسلامی بوده و اکنون به چهل سالگی خویش رسیده است. این پژوهش درصدد است دریابد اندیشۀ سیاسی و اجتماعی امام خمینی(ره)، براساس کدام مبانی فلسفی ایشان بوده است؟ تمدن در معنای کلی خود، نظامی اجتماعی شهری مبتنی­ بر اخلاق و قانون است. تأسیس حکومت توسط امام خمینی(ره) بر­مبنای چهارگانه فقه، کلام، فلسفه و عرفان اسلامی استوار بود و از همین رهگذر مفهوم نظم تمدن دینی را داشت. توجه­ به نظام احسن در خلقت، وجود یک علت غایی، برهان نظم و برهان حکمت، مبانی فلسفی امام خمینی برای ایجاد نظم جدید تمدنی اسلامی است. این پژوهش به­دنبال بررسی مبانی نظم تمدنی در اندیشۀ فلسفی امام خمینی(ره) است. از­ این­ رو مواردی که دال بر مفهوم نظم در انگاره‎های فلسفی امام خمینی(ره) است، از منابع کتابخانه ­ای جمع ­آوری شده و براساس روش توصیفی با مفهوم نظم تمدنی تطبیق گردیده است. یافته ­های این پژوهش حاکی از آن است که امام خمینی(ره) براساس مبنای فلسفی خود: اولا جهان را داری نظم الهی می­ دانست که آن­ را در قالب نظام احسن تبیین می­نمود. دوم این نظام را دارای سازوکاری عملی در قالب نظام علّی ـ معلولی و منتهی ­به یک علت غایی می‎پنداشت. سوم براساس این مبانی مواد انتظام بخش اجتماع انسانی را استنباط نمود که معتقد بود سعادت دنیا و آخرت انسان را در پی دارد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.5 M

نقش پیمان‌ های پیامبر اعظم (ص) در شکل گیری تمدن اسلامی

حسین عبدالمحمدی؛ محمدرضا ضیایی

دوره 4، شماره 16 ، شهریور 1402، ، صفحه 86-103

https://doi.org/10.22034/icrs.2023.188455

چکیده

  پیامبر أعظم (ص) در طول دوران رسالت خویش، با دوراندیشی، پیمان‌‌های متعددی با گروه‌های سیاسی و اجتماعی فعّال در حجاز امضا کردند. این پیمان‌ها که با اهل کتاب، مشرکان و مسلمانان بسته شد، نقش مهمّی در تحولات ...  بیشتر پیامبر أعظم (ص) در طول دوران رسالت خویش، با دوراندیشی، پیمان‌‌های متعددی با گروه‌های سیاسی و اجتماعی فعّال در حجاز امضا کردند. این پیمان‌ها که با اهل کتاب، مشرکان و مسلمانان بسته شد، نقش مهمّی در تحولات سیاسی و اجتماعی صدر اسلام از جمله زمینه­ ی مهاجرت پیامبرأعظم (ص) و مسلمانان به مدینه، تشکیل حکومت اسلامی و شکل گیری تمدن اسلامی نقش اساسی داشته‌اند. این مقاله با گردآوری داده ­های کتابخانه­ ای و با روش توصیفی- تحلیلی پیمانهای پیامبر ص را با رویکرد تمدن سازی مورد بررسی قرار داده است. حاصل پژوهش بیانگر این است که مؤلفه‌های تمدن اسلامی، مانند ایجاد امنیت پایدار، ترویج تعلیم و تربیت، ایجاد سازمان اداری و تشکیلات سیاسی، انسجام اجتماعی، ایثار و فداکاری، رواداری و تساهل و پذیرش تنوع دیدگاه‌ها و هم افزایی و همگرایی در پیمان‌های پیامبر وجود دارد. پاسداشت حقوق بشر در پیمان حلف­الفضول، دعوت به توحید درپیمان عقبه اولی، زمینه سازی برای نظم اجتماعی و کار تشکیلاتی در پیمان عقبه دوم، ایجاد انسجام اجتماعی، تعیین قلمرو جغرافیایی، حاکمیت و ولایت سیاسی و امنیت پایدار در پیمان عمومی مدینهّ، برادری و اخوت در پیمان مؤاخات، تثبیت حاکمیت سیاسی در پیمان صلح حدیبیه تحقق یافته است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.4 M

بررسی کتاب شناسانه آثار شرق شناسانه‌ی دینی تئودور نولدکه(1836- 1930م.)

عبدالرفیع رحیمی؛ فوزیه جوانمردی

دوره 2، شماره 8 ، شهریور 1400، ، صفحه 90-111

چکیده

  از قرن نوزدهم با شروع تحقیقات شرق‌شناسی اسلامی در سرزمین­ های آلمانی زبان (آلمان، بلژیک، اتریش، لوکزامبورگ، سوئیس)، شاهد جایگاه حاشیه ­ای آن در زندگی فکری محققان این ناحیه هستیم. وجود تعابیر عامیانه، ...  بیشتر از قرن نوزدهم با شروع تحقیقات شرق‌شناسی اسلامی در سرزمین­ های آلمانی زبان (آلمان، بلژیک، اتریش، لوکزامبورگ، سوئیس)، شاهد جایگاه حاشیه ­ای آن در زندگی فکری محققان این ناحیه هستیم. وجود تعابیر عامیانه، بر جدی نبودن و حالت تفننی داشتن مطالعات شرق­شناسانه در آلمان دلالت دارد. با وجود این، سرزمین ژرمن محققان بزرگی در زمینه مذکور در دامان خود پرورش داد که از جمله این شرق­شناسان تمدن اسلام می­ توان تئودور نولدکه، خاورشناس برجسته و متخصص تاریخ و تمدن اسلام را نام برد. پژوهش حاضر بر آن است تا با به‌کارگیری روش توصیفی- تحلیلی به بررسی افکار و انگیزه‌های این شرق­ شناس معروف آلمانی بپردازد. با واکاوی منابع مختلف می ­توان گفت، بهره ­مندی نولدکه از علوم مختلف، هم­چون، آگاهی از علوم مربوط به خاورشناسی، پرداختن و توجه به رشته ­های تاریخ و تمدن اسلامی، تسلط بر زبان‏ های سامی، حقیقت ­جویی، نگاه لغت ­شناسانه و دقت و بصیرت در تمام آثار برجای مانده از وی از جمله دستاوردهای این پژوهش نسبت به شخصیت علمی این مستشرق به شمار می­ رود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.38 M

بررسی مصادیق فرهنگ ایرانی در شعر عربی

جمال طالبی قره قشلاقی

دوره 2، شماره 7 ، خرداد 1400، ، صفحه 76-90

چکیده

  زبان‌های عربی و فارسی دو زبان اصلی فرهنگ و تمدن اسلامی به شمار می‌روند، و از چندین سده پیش از ظهور اسلام، داد و ستدهای فرهنگی بین این دو زبان برقرار بوده است. از ورود واژگان فارسی به عربی گرفته تا بازتاب ...  بیشتر زبان‌های عربی و فارسی دو زبان اصلی فرهنگ و تمدن اسلامی به شمار می‌روند، و از چندین سده پیش از ظهور اسلام، داد و ستدهای فرهنگی بین این دو زبان برقرار بوده است. از ورود واژگان فارسی به عربی گرفته تا بازتاب آیین‌ها و سنّت‌های ایرانی در شعر عربی دوره پیش از اسلام نمونه‌ای از تعامل زبان‌های عربی و فارسی است؛ امّا اوج حضور فرهنگ و تمدن ایرانی در شعر عربی به دوره عباسی برمی‌گردد، به طوری که تعاملات ادبی، فرهنگی، و تمدّنی ایران و جهان عرب بیش از پیش رونق گرفت و از امتزاج فرهنگ‌های ایرانی و عربی، فرهنگ و تمدن غنیّ اسلامی شکل گرفت. اگرچه قرآن و سنّت پیامبر (ص) پیوند دهنده ملّت‌های ایران و عرب است و بین این دو ملّت روابط ناگسستنی برقرار کرده است، امّا متأسفانه در دوره معاصر، روابط ادبی ایران و جهان عرب تحت تأثیر ملاحظات سیاسی و دخالت بیگانگان و استعمارگران قرار گرفته، و رونق و شکوه گذشته را از دست داده است. مقاله حاضر با رویکرد تحلیلی به دنبال بررسی تاریخچه روابط ادبی و فرهنگی ایران و جهان عرب طی ادوار گذشته است؛ از سوی دیگر تلاش می‌کند تا به ریشه‌یابی علل ضعف در روابط ادبی این دو زبان بپردازد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.61 M

واکاوی شاخص‌های بارز سلامت رفتاری در تمدن اسلامی با رویکردی بر قرآن و حدیث

فرشته دارابی

دوره 1، شماره 2 ، بهمن 1398، ، صفحه 84-105

چکیده

  هر تمدنی با توجه به نوع جهان­بینی و مبانی که دارد؛ تیپ رفتاری خاصی را در بین افراد مدنی خویش اشاعه می‌دهد، تمدن اسلامی نیز، از این قاعده مستثنی نیست. تیپ رفتارهای حاکم بر این تمدن آسمانی در عین حالی ...  بیشتر هر تمدنی با توجه به نوع جهان­بینی و مبانی که دارد؛ تیپ رفتاری خاصی را در بین افراد مدنی خویش اشاعه می‌دهد، تمدن اسلامی نیز، از این قاعده مستثنی نیست. تیپ رفتارهای حاکم بر این تمدن آسمانی در عین حالی که معطوف به رفتارهای عقلانی است به هدف‌های عالی و ارزشمند مادی و معنوی نیز، آراسته است. خصیصه و ویژگی­های که عامل تمایز رفتار افراد این تمدن عظیم از دیگر تمدن­ها گشته در صورتی که به درستی نهادینه گردند، پرتو افکنی شان زمان و مکان را درنوردیده و طلیعه­دار می­گردند.این پژوهش در عین حال که از روش کتابخانه­ای- اسنادی استفاده شده با  تکیه بر روش کیفی  از نوع تحلیل محتوای استنباطی در پی آن است که با پردازش دقیق از واژه رفتار در زبان عربی و اصطلاح تمدن، به بازشناسی شاخص­های بارز رفتاری افراد در تمدن اسلامی با استناد به آموزه های روح بخش ثقلین بپردازد شاخص­های که در بین تمامی اقشار تمدن اسلامی ثابت و بدون تغییر هستند.                                                                                                                                                        

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.02 M

تأملی بر مفهوم عقل در تمدن اسلامی با تاکید بر دیدگاه محمد بن زکریای رازی (313-251 هـ.ق)

منصور طرفداری

دوره 4، شماره 13 ، آذر 1401، ، صفحه 84-99

چکیده

  عقل و خرد به عنوان بزرگ‌ترین موهبت الهی، به صورت کلّی بر همه­ی فعالیت‌های حیاتی انسان چون فهمیدن، دانستن و همچنین داوری‌های اخلاقی نظارت دارد. همچنین از جمله عواملی است که نه تنها انسان را قادر به ...  بیشتر عقل و خرد به عنوان بزرگ‌ترین موهبت الهی، به صورت کلّی بر همه­ی فعالیت‌های حیاتی انسان چون فهمیدن، دانستن و همچنین داوری‌های اخلاقی نظارت دارد. همچنین از جمله عواملی است که نه تنها انسان را قادر به ایجاد ساختارهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی عقلانی می‌کند، بلکه به کمک آن می‌توان با ایجاد قوانین کارآمد، نظم و عدالت اجتماعی را برقرار کرد. کثرت تأکیدات اسلام بر مقوله عقل در قالب آیات، روایات و نیز سیره عملی پیشوایان دین پرده از اهمیت عقل و نیز تفکر و عمل عقلانی در اسلام بر می­دارد. نظر به این مهم، متفکران متعدد مسلمان از زوایای مختلف به مقوله عقل پرداختند که از جمله آنها محمد بن زکریای رازی دانشمند برجسته سده سوم و اوایل چهارم هجری است. تأمل در بحث عقل از منظر زکریای رازی پرسش‌های بنیادینی را فرا روی پژوهشگر قرار می‌دهد از جمله با عنایت به جایگاه عقلانیت در اسلام، راهکار رازی برای فایده­مندی و تحقق عملی آن در پیشیرد تمدن اسلامی چیست؟ رویکرد رازی به انواع صورتبندی های عقل و در نهایت کارکرد و جایگاه آنها در شناخت و معرفت چیست؟ این نوشتار با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی موضوع پرداخته و یافته‌های آن حاکی از کوشش زکریا رازی برای اشاعه و کاربست صورت بندی­های عقل استدلالی، عقلانیت انتقادی و عقل خود بنیاد در تمدن اسلامی بود. مبارزه با جریان‌های عقل ستیزی که در مواردی تحت عنوان زهد و کناره­گیری یا بی­توجهی به دنیا از عقلانیت اسلام فاصله گرفته بودند، از دیگر اقدامات بسیار مهم او به حساب می‌آید.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1 M

کارکرد های تقریب مذاهب در تحقق تمدن نوین اسلامی

محمد دهقانی

دوره 1، شماره 3 ، اردیبهشت 1399، ، صفحه 94-111

چکیده

  تمدن سازی اسلامی یکی از مهمترین کارکردهای اسلام در راستای تکامل جوامع انسانی است اما بعد از رحلت پیامبر اسلام(ص) مسلمانان به گروه­ها و دسته­های مختلفی تقسیم شدند و اختلاف بین این گروه­ها فرصت­های ...  بیشتر تمدن سازی اسلامی یکی از مهمترین کارکردهای اسلام در راستای تکامل جوامع انسانی است اما بعد از رحلت پیامبر اسلام(ص) مسلمانان به گروه­ها و دسته­های مختلفی تقسیم شدند و اختلاف بین این گروه­ها فرصت­های زیادی را که می­بایست در مسیر شکوفایی جوامع اسلامی صرف شود، به هدر داد. این نوشتار با توجه به پیشینه اختلافات مذهبی در بین مسلمانان، به این پرسش پرداخته که تقریب مذاهب اسلامی چه کارکردهایی در شکوفایی تمدنی اسلام خواهد داشت؟ در این راستا سعی شده است تا با استفاده از منابع متعدد و با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به کارکردهای مختلف تقریب مذاهب پرداخته شود و کارکردهای آن در جهت تحقق تمدن نوین اسلامی مورد بررسی قرار گیرد. در این خصوص، می­توان گفت تقریب مذاهب اسلامی کارکردهای فراوانی در جهت تمدن سازی اسلامی خواهد داشت که می­توان به کارکردهایی مانند بازگشت به اسلام اصیل، تشکیل امت واحده،  گسترش فضای گفتمانی، پرهیز از تفرقه و واگرایی و کاهش تعصب و افراطی­گری به عنوان عوامل زمینه ساز تمدن اسلامی اشاره کرد.                                                                                                                                         

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1009.29 K

بینش و روش تاریخ نگاری قاضی نورالله شوشتری در کتاب مجالس المؤمنین

سید مسعود شاهمرادی

دوره 3، شماره 12 ، شهریور 1401، ، صفحه 94-114

چکیده

  نورالله شوشتری درمجالس المؤمنین به بیان تاریخ تشیع پرداخته است؛ اما روش تاریخ نگاری وی در این کتاب، مورد مداقه جدی قرار نگرفته است. او در این کتاب ضمن بیان بینش و مبانی تاریخ نگاری خویش در قالب توصیف هدف ...  بیشتر نورالله شوشتری درمجالس المؤمنین به بیان تاریخ تشیع پرداخته است؛ اما روش تاریخ نگاری وی در این کتاب، مورد مداقه جدی قرار نگرفته است. او در این کتاب ضمن بیان بینش و مبانی تاریخ نگاری خویش در قالب توصیف هدف و موضوع تاریخ نگاری و ضرورت توجه به مخاطب شناسی، از ضرورت بازبینی در روایات کتاب مجالس المؤمنین سخن می‌گوید. روش تاریخ نگاری شوشتری در این کتاب روش ترکیبی است که در مواردی با روش تحلیلی نیز، همراه شده است زیرا: او روایاتی را که با دیدگاه او همسانی داشت از طریق مقایسه و استدلال انتخاب می‌کند. شوشتری برای تدوین تاریخ از روش‌های گوناگون تدوین تاریخی استفاده کرده، به گونه‌ای که می‌توان شیوه تدوین و تنظیم کتاب مجالس المؤمنین را دانشنامه‌ای نامید. از آن جایی که مسأله این پژوهش بررسی بینش و روش تاریخ نگاری شوشتری در کتاب مجالس المؤمنین است، هدف پژوهش نشان دادن ابتکار شوشتری در نگارش تاریخ شیعه است. روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی با کاربرد مطالعات کتابخانه‌ای است. نتیجه پژوهش نشان می‌دهد با وجود نقدهائی که به تاریخ نگاری شوشتری وارد است، می‌توان او را از بنیان گذاران پژوهش هدف مند در تاریخ تشیع محسوب نمود زیرا او درصدد دفاع از تشیع، در قالب تشریح اقدامات و فعالیت‌های شیعیان بود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.35 M

اثرگذاری تمدن اسلامی بر استفاده از تکنولوژی و فناوری در عصر اطلاعات

علی نجات بخش اصفهانی؛ سیدعلی قریشیان

دوره 3، شماره 10 ، اسفند 1400، ، صفحه 98-119

چکیده

  تمدن و تمدن سازی از قدیم دارای تاریخی با  فراز ونشیب­ های فراوان  بوده و تکنولوژی آن­ را دست خوش تغییرات شکلی و هویتی کرده است. تمدن اسلامی از برجستگی­ های مادی و معنوی ویژه­ای برخوردار است. ...  بیشتر تمدن و تمدن سازی از قدیم دارای تاریخی با  فراز ونشیب­ های فراوان  بوده و تکنولوژی آن­ را دست خوش تغییرات شکلی و هویتی کرده است. تمدن اسلامی از برجستگی­ های مادی و معنوی ویژه­ای برخوردار است. کشور ما  نظام اسلامی را با الگوگیری از ویژگی­های  تمدن اسلامی و به برکت مجاهدات رهبری فقیدمان ایجاد کرد. اگر به تمدن اسلامی نگاهی تاریخی داشته باشیم، علیرغم کوشش حاکمان و زمامداران مصلح، دست استعمارگران با استفاده از ابزار فناوری وتکنولوژی غیرسازنده، تبلیغات مخرب و تهاجم فرهنگی با ترویج سبک زندگی تخریب گرایانه به­ دنبال استحاله این تمدن و نظام است. مسئلۀ اصلی تحقیق این است که شجره طیبه، تمدن سازی اسلامی را حیات طیبه ­ای می­دهد که با پیوند معنوی و سالم تکنولوژی، زندگی دنیوی و اخروی مسلمانان را ارتقا داده و ازتوطئه ­ها و رذیلت­ های تمدن غرب جلوگیری می­کند واز ترویج فساد به وسیلۀ فناوری ناسالم، که چالشی درسطح جامعه وسبک زندگی اسلامی است، ممانعت به ­عمل­می ­آورد. سؤال تحقیق، میزان اثر­گذاری تمدن اسلامی در استفاده از تکنولوژی و فناوری در عصر اطلاعات است. روش تحقیق توصیفی و تحلیل محتوا براساس مطالعۀ میدانی است. محققین ضمن بررسی شوک آینده وتأثیرات فناوری­ های غیر سازنده، ضرورت اخلاقی­ شدن تکنولوژی و پیوند آن را با اخلاق و تمدن اسلامی بررسی کرده و با ارائه مدل محقق ساخته با مشخص ­کردن اثرات تمدن اسلامی بر فناوری با الهام­ گیری از شجره طیبه اثرات فوق را تبیین و راهبردهای آسیب­ شناسانه را از این موضوع ارائه می­نمایند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.31 M

مدل سازی ریاضی تمدنی با استناد به اندیشه های سیاسی امام خمینی(ره)

مرتضی شیرودی؛ رضا ادبی فیروزجایی

دوره 1، شماره 1 ، آبان 1398، ، صفحه 100-127

چکیده

  تمدن، محصول دانش و تعالی فرهنگی است و جامعه ای که نظم اجتماعی را پذیرا شود و در یک زندگی جمعی، با بهره گیری از علم، به رشد، تعالی و کسب فضایل انسانی بیندیشد، جامعه ای متمدن خواهد بود.تصویری که امام خمینی(ره) ...  بیشتر تمدن، محصول دانش و تعالی فرهنگی است و جامعه ای که نظم اجتماعی را پذیرا شود و در یک زندگی جمعی، با بهره گیری از علم، به رشد، تعالی و کسب فضایل انسانی بیندیشد، جامعه ای متمدن خواهد بود.تصویری که امام خمینی(ره) از چنین تمدنی در اسلام عرضه کرده آن است که آن، با تولد اولین حکومت اسلامی در مدینه پیامبرصلی الله علیه و آله شکل گرفت و با نهضتی علمی و بی مانند، به محوریت قرآن و سیره پیامبرصلی الله علیه و آله به اوج شکوفایی رسید. در واقع، دین اسلام، خالق تمدنی عظیم و همه جانبه شد و ملت های گوناگون را به یکدیگر پیوند داد و این سرمایه را در کمک به علم و تمدن اسلامی هزینه کرد . از طرفی ریاضیات، یک سیستم نشانه شناسی مانند زبان است که در آن، نوعی شباهت بین معنی و خود نشانه وجود دارد،  ولی برخلاف زبان که رابط بین انسان هاست، ریاضی،زبان گفتگوی انسان و طبیعت است.همیشه تفسیر ما از طبیعت، بر ریاضی تاثیر داشته است، پس برای شناخت ریاضی باید جهان پدیداری را نیز شناخت و به دلیل آنکه طبیعت و جهان پدیداری، در نزد اقوام متفاوتند، در نتیجه،ریاضی آنها نیز متفاوت است. بنابراین اگر بخواهیم ریاضی یک تمدن را عوض کنیم، جهان پدیداری تمدن نیز، باید تغیییر کند. از این رو، هدف پژوهش فوق، مدل سازی ریاضی سه بخش اصلی (شکل گیری، شکوفایی و انحطاط) تمدن ها، با تمرکز اصلی بر تمدن اسلامی و نیز فرموله کردن عوامل موثر بر حادث شدن هر بخش می باشد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.6 M

تأثیر مذهب بر روایت‌های تاریخ نگاری هنر عصر صفویه (با تأکید بر خوشنویسی، نگارگری و موسیقی)

محمدعلی نعمتی؛ فضل الله فولادی

دوره 3، شماره 11 ، خرداد 1401، ، صفحه 100-127

چکیده

  مذهب در دورۀ صفویه بر جنبه‌های مختلف فرهنگی و تمدنی تأثیرگذار بوده است، به‌گونه‌ای که مذهب به­ عنوان عاملی مهم در فراز و فرود هنرهای گوناگون در جامعه و ثبت آن در تاریخ­نگاری‌ این عصر نقش زیادی داشته ...  بیشتر مذهب در دورۀ صفویه بر جنبه‌های مختلف فرهنگی و تمدنی تأثیرگذار بوده است، به‌گونه‌ای که مذهب به­ عنوان عاملی مهم در فراز و فرود هنرهای گوناگون در جامعه و ثبت آن در تاریخ­نگاری‌ این عصر نقش زیادی داشته است. در این پژوهش جایگاه مذهب و تأثیر آن بر هنر در پنج دسته از منابع تاریخی شامل: تاریخ­نگاری سیاسی، تاریخ­نگاری هنر، رساله‌های هنری، سفرنامه‌ها و تذکره‌ها، مورد بررسی قرار گرفته است. روش پژوهش در این مقاله به شیوه تاریخی و کتابخانه‌ای و با رویکردی  توصیفی- تحلیلی در پی پاسخ به این سوال اصلی است که عقاید مذهبی چه تأثیری بر هنر عصر صفویه با­تکیه ­بر تاریخ­نگاری این دوره دارد؟ یافته­های پژوهش بیانگر آن است که نوع نگاه هرکدام از این تاریخ­نگاری‌ها به مسئلۀ هنر با­توجه ­به دیدگاه مذهبی حاکم­ بر جامعه متفاوت است. ترتیب اهمیت هنرها در تاریخ­نگاری صفویه براساس اهمیت مذهبی ابتدا به خوشنویسی و در گام بعدی و با ملاحظات خاص به  نگارگری و موسیقی اختصاص دارد. 

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.57 M