نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد تاریخ ایران اسلامی، گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

چکیده

یورش مغولان به ایران در (616 ق)، یکی از موضوعات مهم در ایران اسلامی-فرهنگی و تداوم مفهوم ایران است. جامعه‌ی ایرانی به دنبال عبور ازبحران هجوم مغول، سیاست، کارآمدی اقشاردیوان سالار ایرانی و پویایی کارکردهای فرهنگی عناصر ایرانی را درپیش گرفت. یکی از کانون‌هایی که تداوم مفهوم ایران را بر عهده داشت، شاهنامه‌های منظوم این عصر، ازجمله مهم‌ترین آن‌ها ظفرنامه حمدالله مستوفی است. در این میان دو دیدگاه نسبت به مستوفی وجود دارد نخست آنکه تداوم را به نفع اهل فرهنگ و ادب ایرانی معرفی می‌کند اما به دیدگاه‌های مستوفی در خصوص ایران اسلامی- فرهنگی اشاره نمی‌کند. دوم آنکه ایران را در حکم مفهوم-واژه ای کارآمد و مبین شرایط تاریخی نوظهور به کار می‌گیرد. اما نگاه به مستوفی چونان یک ایرانی فرهمند از عهد و اندیشه ایران باستان بر یک ایرانی مسلمان فرهمند از ایران اسلامی غالب است. نتیجه این که با توجه به ساختار فنی بحث، توجه دو دیدگاه تنها بر اثبات تداوم مفهوم ایران قرار گرفته است، به طوری که از رویکرد اسلامی-فرهنگی مستوفی غافل مانده‌اند. لذا این مقاله درصدد است با تبیین این دیدگاه‌ها پیرامون اندیشه تداوم مفهوم ایران، به روش توصیفی-تحلیلی با بررسی دیدگاه‌ها و شاهنامه ظفرنامه مستوفی، به رویکرد اسلامی-فرهنگی مستوفی و تأثیرپذیری مغولان از آن پاسخ دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis of the Mongols' Influence on the Manifestations of Islamic-Cultural Iran with Emphasis on Zafarnameh Mostofi

نویسندگان [English]

  • ali shahzadi 1
  • abolfazl razavi 2

1 MA of History of Islamic Iran, Faculty of Literature and Human Sciences, Kharazmi University, Iran.

2 Associate Professor in History Department, Faculty of Literature and Human Sciences, Kharazmi University, Iran.

چکیده [English]

The Mongol Invasion (616 AH) is one of the considerable subjects in Islamic-Cultural Iran and a significant factor in the continuation of the concept of Iran. Seek to overcome the Mongol Invasion Crisis, Persian Society took over in the Diplomacy, Efficiency of Persian Bureaucrats, and Dynamics of the Cultural Functions of Persian Elements. One of these significant factors in the continuation of the concept of Iran was the Epopees (Shahnamah – شاهنامه‌ی منظوم ) and one of the most Momentous Epopees is the Hamdallah Mustawfi’s Zafarnamah. There are two aspects towards the Mustawfi, primarily, it introduced the continuance for the benefit of Literary and Cultural People but doesn’t mention Islamic-Cultural Iran. The second aspect uses Iran as an efficient concept and a word that defines the novel historical terms, however, the approach to Mustawfi as a glorious Persian with Ancient Notion is superior to an honorable Persian Muslim in Islamic Iran. In conclusion, According to the technical structure of the debate, attention to the two aspects towards proving the continuity of Iran has neglected the Mustawfi’ Islamic-Cultural Attitude. Therefore this Article aims to specify the facets toward the notion of the continuity of the concept of Iran and answer to the Mustawfi’ Islamic Cultural Attitude and impact of Mongols with Analytical Descriptive Method and specify the aspects and Epopee of Zafarnamah.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran
  • Shahnamah
  • Zafarnamah
  • Hamdallah Mustawfi
  • Mongols


بناکتی، داوود (1384). تاریخ بناکتی در روضۀ اولی‌الباب فی معرفه التواریخ و الانساب، به کوشش جعفر شعار، تهران: انجمن آثار ملی.
پوینده، محمد (1371). جامعه‌شناسی ادبیات، تهران: هوش و ابتکار.
تسف، ولادیمیر (1356). نظام اجتماعی مغول (فئودالیسم خانه به دوشی)، ترجمۀ شیرین بیانی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.          
جوینی، علا الدین عطاملک (1375). تاریخ جهانگشای، به سعی و اهتمام محمد بن عبدالوهاب قزوینی، تهران: دنیای کتاب.
خواند میر، غیاث‌الدین بن همام الدین‌الحسینی (1333). تاریخ حبیب‌السیر، ج 3. تهران: خیام.
رستگار، نصرت‌الله (1377). ظفرنامه(چاپ عکسی از روی نسخۀ خطی مورخ 807 هجری به شمارۀ Or2833)، زیر نظر نصرالله پور جوادی، نصرت‌الله رستگار، تهران: مرکز نشر دانشگاهی ایران/ انتشارات آکادمی علوم اتریش.
رستگار فسایی، منصور (1387). «حماسه‌سرایی در ایران پس از حمله مغول تا ظهور صفویان»، آینۀ میراث، تابستان، ش 41، صص 5 تا 22.
 زریاب خویی، عباس (1366). «سازمان اداری ایران در زمان حکومت ایلخانان»، باستان شناسی و تاریخ، ش2 دوره،پاییز و تابستان، صص 29 تا 39.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1381). تاریخ ایران ازآغاز تا سقوط سلطنت پهلوی. تهران: سخن.
سود آور، ابوالعلاء (1374). ظفرنامه و شاهنامۀ مستوفی، ایران‌شناسی، ش 4.
شایگان، داریوش (1373).  آفاق تفکرمعنوی در اسلام ایرانی، تهران: فرزان روز.
شیرازی، فضل‌الله بن عبدالله (1338). کتاب مستطاب وصاف الحضره، به اهتمام محمدمهدی اصفهانی، تهران: کتابخانۀ ابن‌سینا.
صفا، ذبیح الله (1384). حماسه سرایی در ایران از قدیمی‌ترین عهد تاریخی تا قرن چهاردهم، تهران: انتشارات فردوسی.
فردوسی، ابوالقاسم (1384). شاهنامه، ج2، تهران: هرمس.    
فضل‌الله همدانی، رشیدالدین (1364). مکاتبات رشیدی، گردآوری محمد ابرقوهی، به اهتمام و تصحیح محمد شفیع. تهران: لاهور.
کاشانی، شمس الدین، تاریخ منظوم، نسخۀ خطی شماره 585 س. موجود در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
لمبتن، ان (1377). مالک و زارع در ایران، ترجمۀ منوچهر امیری. تهران: علمی و فرهنگی.
لیمبرت، جان (1386). شیراز در روزگار حافظ، ترجمۀ همایون صنعتی زاده. شیراز: دانشنامۀ فارس: میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری.
مختاری، سید محمد ( 1378)، حماسه در رمز و راز ملی، تهران: توس.
مستوفی، حمدالله (1380). ظفرنامه، تصحیح پروین باقری اهرنجانی، مهدی مداینی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مستوفی، حمدالله (1377). ظفرنامه، ج 2، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ عکسی از روی نسخۀ خطی مورخ 807 هجری در کتابخانۀ بریتانیا or.2833)).
مستوفی، حمدالله (1381). نزهت القلوب، تصحیح محمد دبیر سیاقی، قزوین: حدیث امروز.
نظام‌الملک طوسی، حسن (1377). (سیاستنامه) سیرالملوک، به کوشش جعفر شعار، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
نظامی گنجوی (1384). کلیات نظامی گنجوی، ج 2، تصحیح وحید دستگردی. تهران: نگاه.
وصاف الحضره، فضل الله بن عبدالله شیرازی (1269). تجزیة الامصار وتزجیة الاعصار (تاریخ وصاف الحضره در احوال سلاطین مغول)، به اهتمام محمد مهدی اصفهانی، بمبئی.
Gnoli,Gherardo (2001) “Farre,Xuarnah”, http://www.Iranica. Com.