نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسنده

استاد گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران.

چکیده

سیاحان اروپایی دیدار کننده از ایران در عصر صفوی به لحاظ مأموریت و نیز اشتیاقی که به شناخت ایران و بازتاب آن در غرب داشتند، به بررسی اوضاع گوناگون سرزمینی، جغرافیایی، اجتماعی، اقتصادی، مذهبی، فرهنگی، علمی و دیگر وجوه حیات زیستی و تمدنی ایران آن عصر پرداخته و آگاهی ­های ارزشمندی را ارائه داده ­اند. یکی از موضوع ­های مورد توجه آن­ها وضعیت علمی جامعه ایران بوده که با رویکردی مقایسه­ ای با وضعیت علمی اروپا، به بررسی و نقد آن پرداخته ­اند. نگاه این سیاحان به­ عنوان ناظران جستجوگر بیرونی در ارزیابی این موضوع می­تواند در شناخت برخی از وجوه تمدنی ایران اسلامی سودمند باشد. در این مقاله، هدف بررسی موقعیت علمی ایران در عصر صفویه از خلال گزارش ­های سیاحان اروپایی است که بر اساس مطالعات کتابخانه ­ای و به­ روش توصیفی- تحلیلی، انجام شده است. پرسشی که در این پژوهش طرح شده این است که سیاحان اروپایی، وضعیت علمی جامعه ایران عصر صفویه را چگونه بازتاب داده­اند؟ یافته­های پژوهش نشان داده است که گزارش­های سیاحان ترسیمی از وضعیت علمی ایران عصر صفوی و نگرش ایرانیان به علم و دانش را به­ دست     می­دهد که افزون ­بر بیان مزیت­ ها و برتری­ های حوزه دانشی، ضعف­ ها و نقایص و عقب­ ماندگی­ های علمی آن را نیز مطرح کرده و در واقع با دیدی مقایسه ­ای و انتقادی به این موضوع پرداخته­ اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The scientific position of Iran in the Safavid era from the point of view of European tourists

نویسنده [English]

  • Jahanbakhsh Savagheb

Professor of History Department, Faculty of Literature and Humanities, Lorestan University, Khorramabad, Iran.

چکیده [English]

European tourists visiting Iran in the Safavid era, in terms of their mission and their desire to know Iran and its reflection in the West, to investigate the various territorial, geographical, social, economic, religious, cultural, scientific, and other aspects of biological and civilizational life. Iran that era and provided valuable information. One of the subjects of their attention is the scientific situation of Iranian society, which they have investigated and criticized with a comparative approach to the scientific situation of Europe. The view of these tourists as external observers in the evaluation of this issue can be beneficial in understanding some aspects of the civilization of Islamic Iran. This article, the aim is to investigate the scientific situation of Iran in the Safavid era through the reports of European travelers, which are based on library studies and descriptive-analytical methods. The question posed in this research is how did the European tourists reflect the scientific situation of the Safavid era Iranian society? The findings of the research have shown that the reports of tourists provide a picture of the scientific situation of Iran in the Safavid era and the attitude of Iranians towards science and knowledge, which includes both the advantages and superiority of the field of knowledge and the weaknesses and its shortcomings and scientific lags have been brought up. They have approached this issue with a comparative and critical view.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran
  • Safavid era
  • European tourists
  • Iranians
  • scientific position
آصف (رستم­الحکما)، محمدهاشم (1352). رستم­التواریخ، تصحیح محمد مشیری، تهران، چاپخانه سپهر.
آنترمونی، جان بل (1397). سفرنامه جان بل آنترمونی، ترجمه ساسان طهماسبی، قم، مجمع ذخائر اسلامی.
اشترویس، یوهان (1396). سفرنامه یوهان اشترویس، ترجمه ساسان طهماسبی، قم، مجمع ذخائر اسلامی با همکاری کتابخانه و موزه ملی ملک تهران.
اولئاریوس، آدام (1369). سفرنامه، ترجمه حسین کردبچه، تهران، کتاب برای همه، ج 1 و 2.
بیات، اروج­بیگ (1338). دون ژوان ایرانی، با یادداشت­های لسترنج، ترجمه مسعود رجب­نیا، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
پلامتری، لیونل (1396). سفرنامه، در: سفرنامه­های انگلیسی­ها در ایران، ترجمه ساسان طهماسبی، قم، مجمع ذخائر اسلامی، ص 186- 175.
تاورنیه، ژان باتیست (1369). سفرنامه، ترجمه ابوتراب نوری، تصحیح حمید ارباب ­شیرانی، بی­جا، سنایی- تأیید.
جدیدالاسلام، علی­قلی (1375). سیف­المؤمنین فی قتال المشرکین، به ­کوشش رسول جعفریان، قم، انصاریان.
جملی کارری، جووانی فرانچسکو (1383). سفرنامه، ترجمه عباس نخجوانی و عبدالعلی کارنگ، تهران، علمی و فرهنگی.
جهانگشای خاقان: تاریخ شاه اسماعیل (1364). مقدّمه الله­دتا مضطر، اسلام­آباد، مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
چاپمن، لورنس (1396). سفرنامه، در: سفرنامه­های انگلیسی­ها در ایران، ترجمه ساسان طهماسبی، قم، مجمع ذخائر اسلامی، ص 186- 175.
خزائیلی نجف­آبادی، محمدباقر (پاییز و زمستان 1399). «تحلیل علل عدم شکل­گیری گفتمان علمی ایران با اروپا در دوره صفویه»، مطالعات تاریخی جهان اسلام، ش 16، ص 221- 197.
دریابل، ژرژ تکتاندر فن (1351). ایترپرسیکوم، ترجمه محمود تفضلی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
دلاواله، پیترو (1370). سفرنامه، ترجمه شجاع‌الدین شفا، تهران، علمی و فرهنگی.
دلند، آندره دولیه (2535). زیبایی­های ایران، ترجمه محسن صبا، تهران، انجمن دوستداران کتاب.
رحیم­لو، یوسف و مقصودعلی صادقی (تابستان 1382). «رویکرد ایرانیان عصر صفویه به اختراعات اروپایی»، نشریه علوم انسانی و اجتماعی تبریز، ش 12، ص 98- 91.
روملو، حسن­بیگ (1384). احسن­التواریخ، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران، اساطیر، ج 2.
سانسون (1346). سفرنامه سانسون، ترجمه تقی تفضلی، تهران، ابن­سینا.
شاردن، ژان (1374). سفرنامه شاردن، ترجمه اقبال یغمایی، تهران، توس، ج 2، 3 و 4.
فیگوئروا، دن گارسیا دسیلوا (1363). سفرنامه، ترجمه غلامرضا سمیعی، تهران، نو.
قزوینی، محمدصالح ­بن محمدباقر (1371). نوادر، ترجمه مُحاضَرات الادباء و مُحاوَرات الشعراء والبُلغاء، تألیف ابوالقاسم حسین ­بن محمد راغب اصفهانی، به ­اهتمام احمد مجاهد، تهران، سروش.
کروسینسکی، تادوز یودا (1396). سفرنامه کروسینسکی، ترجمه ساسان طهماسبی، قم، مجمع ذخائر اسلامی: کتابخانه و موزه ملی ملک.
کمپفر، انگلبرت (1363). سفرنامه، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران، خوارزمی.
معین، محمد (1371). فرهنگ فارسی، تهران، امیرکبیر، ج 2.