نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری مدرسی معارف اسلامی گرایش تاریخ و تمدن اسلامی، دانشکده اللهیات، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

چکیده

علی بن احمد بن محمد دَقَّاق از مدرسه امامیه ری روایت‌های فراوانی را در اختیار شیخ صدوق قرار داد. منابع امامیه داده‌های کمتری از این راوی به دست داده‌اند. سؤال پژوهش پیش رو این است که چرا دانشمند سرشناس امامیه سراغ اخبار این فرد رفت و چه نوع اخباری را دریافت کرد؟ فرضیه مطرح این است که او از راویان مدرسه امامیه ری و اخباری همگرا با باورهای امامیه در اختیار داشت و صدوق در تألیف آثار خود می‌توانست از آن‌ها استفاده کند و با اندیشه‌هایش سازگاری داشت. پژوهش حاضر با روش توصیفی _ تحلیلی به معرفی و اثرگذاری این فرد در آثار صدوق پرداخت. یافته‌ها نشان‌دهنده امامیه اثناعشری و مورد اعتماد بودن این محدث است که در موارد زیادی گزارش‌های وی با اندیشه‌ها و منابع دیگر سازگاری دارد. بخش قابل‌توجهی از روایات وی کلامی بوده و در کنار آن گزارش‌هایی درباره فقه و اخلاق نیز دیده می‌شود. روایات مرتبط با تاریخ معصومان، برخی نصوص ائمه (ع) به‌ویژه حضرت حجت (ع)، زیارت جامعه کبیره و رساله حقوق از امام سجاد (ع) نیز بخشی از اخبار او است. بهره‌مندی از استادانی مانند محمد بن جعفر اسدی وکیل ری و محمد بن یعقوب کلینی محدث بزرگ امامیه جایگاه روایی علی بن احمد را تثبیت کرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Typology of Narratives of Imamiya Ray School in the Works of Sheikh Saduq, a Case Study of Ali bin Ahmad bin Mohammad Daqaq

نویسنده [English]

  • Farhad Nemati

Ph.D Islamic Studies, Department of Islamic History and Civilization Teaching of Islamic Studies, Faculy of Theology and Eeligions, Shahid Beheshti University Tehran.

چکیده [English]

Ali bin Ahmad bin Mohammad Daqaq from the Imamiya Ray School has provided many narratives to Sheikh Saduq. Less data has been given by Imamiya sources about this narrator. The research question is, "Why did the famous scholar of Imamiya refer to the news of this person and what kind of news did he receive?" The proposed hypothesis is that he was one of the narrators of the Imamiya School and had news in line with the Imamiya beliefs and Saduq could use it in composing his works and it was compatible with his thoughts. The current study has dealt with the introduction and influence of this person in Saduq's works via a descriptive-analytical method. The findings suggest the Twelver Imamiya and the reliability of this hadiths scholar that in many cases, his reports are compatible with other thoughts and sources. A significant part of his narratives is verbal and reports about Fiqh (Islamic jurisprudence) and ethics can be seen. Narratives related to the history of the 14 Infallibles, some texts of imams, especially Hazrat Hojjat (Imam Mahdi), Al-Zīyārah al-Jāmiʿa al-Kabīra, and treatise on law by Imam Sajjad are also parts of his news. Benefiting from professors such as Muhammad bin Jafar Asadi, the lawyer of Ray, and Muhammad bin Yaqub Koleyni, the great Imamiya hadiths scholar, has proved the place of Ali bin Ahmad as a narrator.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Narratives
  • Imamiya School
  • Ray
  • Ali bin Ahmad bin Muhammad Daqaq
  • Sheikh Saduq
قرآن.
ابن ‌بابویه، علی بن حسین، (1404 ق)، الامامه و التبصره من الحیره، قم، مدرسه الامام المهدی (ع).
ابن سعد، محمد، (1410 ق) الطبقات‏الکبرى، تحقیق، محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة.
ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، (1404 ق)، تحف العقول، محقق: علی‌اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین.
ابن قولویه، جعفر، (1356 ش)، کامل الزیارات، محقق: عبدالحسین امینی، نجف، دارالمرتضویه.
ابن هشام، عبدالملک، (بی­تا)، السیره النبویه، تحقیق، مصطفی سقا و ابراهیم ابیاری و عبدالحفیظ شبلی، بیروت، دارالمعرفه.
ابو داود، سلیمان بن اشعث، (1420 ق)، السنن، محقق: ابراهیم سید، مصر_قاهره، دارالحدیث، ج 4.
امام خمینی، روح‌الله، (1378 ش)، آداب الصلاه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) چ 7.
بحرالعلوم، محمدمهدی، (1363 ش)، رجال السید بحرالعلوم المعروف بالفوائد الرجالیه، تهران، مکتبه الصادق (ع)، ج 4.
بخارى، محمد بن اسماعیل، (1410 ق)، صحیح البخاری، جمهوریة مصر العربیة، وزارة الاوقاف، المجلس الاعلى للشئون الاسلامیة، لجنة إحیاء کتب السنة - مصر - قاهره، ج 11.
بسام، مرتضی، (1426 ق)، زبده المقال من معجم الرجال، بیروت، دارالمحجه البیضاء، ج 2.
ترمذى، محمد بن عیسى، (1419 ق)، الجامع الصحیح و هو سنن الترمذی، قاهره، دارالحدیث، ج 5.
حر عاملی، محمد بن حسن، (1416 ق) وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت (ع) لإحیاء التراث، ج 30.
حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، (1411 ق)، محقق: محمدباقر محمودی، تهران، مجمع احیاء الثقافه الاسلامیه، ج 1.
حسینی شیرازی، سیدعلیرضا، (تابستان 1399)، واکاوی نظریه «وقوع در مشیخه من لایحضره الفقیه و دلالت آن بر وثاقت مؤلف» با تاکید بر کتاب «النوادر» ابراهیم بن هاشم، دانش‌ها و آموزه‌های قرآن و حدیث، ش 9، صص 37-13.
حلی، حسن بن یوسف، (1411 ق)، خلاصه الرجال فی معرفه احوال الرجال، قم، دارالذخائر.
خزاز، علی بن محمد، (1401 ق)، کفایه الاثر فی النص علی الائمه الاثناعشر، مصحح، عبداللطیف حسینی، قم، بیدار.
خطیب بغدادی، احمد بن علی، (1417 ق)، تاریخ بغداد، محقق، مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیه، ج 2.
خویی، ابوالقاسم، (1410 ق) معجم رجال الحدیث، قم، مرکز نشر آثار شیعه، ج 15 و 11 و 10.
سمعانی، عبدالکریم بن محمد، (1382)، الانساب، تحقیق: عبدالرحمن بن یحیی، حیدرآباد، مجلس دائره المعارف العثمانیه، ج 13.
شبیری زنجانی، سیدموسی، (1419 ق)، کتاب النکاح، قم، مؤسسه پژوهشی رای‌پرداز، ج 1.
شوشتری، محمدتقی، (1410 ق)، قاموس الرجال، قم، مؤسسه نشر اسلامی، ج 7 و 4
صدوق، محمد بن علی، (1414 ق)، اعتقادات الامامیه، قم، کنگره شیخ مفید.
صدوق، محمد بن علی، (1376 ش)، الامالی، تهران، کتابچی.
صدوق، محمد بن علی، (1398 ق)، التوحید، محقق، هاشم حسینی، قم، جامعه مدرسین.
صدوق، محمد بن علی، (1406)، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، قم، دارالشریف الرضی للنشر.
صدوق، محمد بن علی، (1362 الف) الخصال، محقق، علی اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین.
صدوق، محمد بن علی، (1362 ب)، صفات الشیعه، تهران، اعلمی.
صدوق، محمد بن علی، (1385 الف)، علل‌الشرایع، قم، داوری.
صدوق، محمد بن علی، (1378 ق)، عیون اخبار الرضا (ع)، تهران، نشر جهان.
صدوق، محمد بن علی، (1385 ب)، فضائل الاشهر الثلاثه، محقق، غلامرضا عرفانیان، قم، داوری.
صدوق، محمد بن علی، (1395 ق)، کمال­الدین و تمام­النعمه، محقق، علی اکبر غفاری، تهران، اسلامیه، چاپ دوم.
صدوق، محمد بن علی، (1403 ق)، معانی الاخبار، محقق، علی اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین.
صدوق، محمد بن علی، (1413 ق)، من لایحضره الفقیه، قم، انتشارات جامعه مدرسین.
طبری، محمد بن جریر، (1387 ق)، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق، محمد أبوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ج 2.
طوسی، محمد بن حسن، (1373 ش)، الرجال، محقق، جواد قیومی، قم، مؤسسه النشر الاسلامی لجامعه المدرسین.
طوسی، محمد بن حسن، (1411 ق)، الغیبه، محقق، عبدالله تهرانی و علی احمد ناصح، قم، دارالمعارف السلامیه.
طوسی، محمد بن حسن، (1407 ق)، تهذیب الاحکام، محقق: حسن الموسوی خرسان، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج 6.
کلینی، محمد بن یعقوب، (1407 ق)، 1407، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج 4 و 1.
مامقانی، عبدالله، (بی‌تا)، تنقیح المقال فی علم الرجال، بی‌نا، بی‌جا، ج 2.
مجلسی، محمدباقر، (1403 ق)، بحارالانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج 99.
مسلم بن حجاج، (1412 ق ‍)، صحیح مسلم، قاهره: دار الحدیث، ج 1.
مفید، محمد بن محمد، (1413 ق)، الامالی، قم، کنگره شیخ مفید.
مفید، محمد بن محمد، (1413 ق)، تصحیح الاعتقادات، قم، کنگره شیخ مفید.
میرداماد، محمدباقر، (1422 ق)، الرواشح السماویه، قم، دارالحدیث.
نجاشی، احمدبن علی، (1407 ق)، رجال النجاشی، قم، انتشارات جامعه مدرسین.
نعمان بن محمد تمیمی مغربی، (1409 ق)، شرح الاخبار فی فضائل الائمه الأطهار، محقق، محمد حسینی جلالی، قم، مؤسسة نشراسلامی، ج 2.
نعمانی، محمد بن ابراهیم، (1397 ق)، الغیبه، محقق، علی اکبر غفاری، تهران، نشر صدوق.
نمازی، علی، (1414 ق)، مستدرکات علم رجال الحدیث، تهران، فرزند مؤلف، ج 5.