نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ اهل بیت(ع) مجتمع تاریخ سیره و تمدن اسلامی، جامعه المصطفی(ص)

2 دکترای تاریخ اسلام، پژوهشگر همکار پژوهشگاه بین المللی جامعه المصطفی العالمیه(ص))

چکیده

پیامبر أعظم (ص) در طول دوران رسالت خویش، با دوراندیشی، پیمان‌‌های متعددی با گروه‌های سیاسی و اجتماعی فعّال در حجاز امضا کردند. این پیمان‌ها که با اهل کتاب، مشرکان و مسلمانان بسته شد، نقش مهمّی در تحولات سیاسی و اجتماعی صدر اسلام از جمله زمینه­ ی مهاجرت پیامبرأعظم (ص) و مسلمانان به مدینه، تشکیل حکومت اسلامی و شکل گیری تمدن اسلامی نقش اساسی داشته‌اند. این مقاله با گردآوری داده ­های کتابخانه­ ای و با روش توصیفی- تحلیلی پیمانهای پیامبر ص را با رویکرد تمدن سازی مورد بررسی قرار داده است. حاصل پژوهش بیانگر این است که مؤلفه‌های تمدن اسلامی، مانند ایجاد امنیت پایدار، ترویج تعلیم و تربیت، ایجاد سازمان اداری و تشکیلات سیاسی، انسجام اجتماعی، ایثار و فداکاری، رواداری و تساهل و پذیرش تنوع دیدگاه‌ها و هم افزایی و همگرایی در پیمان‌های پیامبر وجود دارد. پاسداشت حقوق بشر در پیمان حلف­الفضول، دعوت به توحید درپیمان عقبه اولی، زمینه سازی برای نظم اجتماعی و کار تشکیلاتی در پیمان عقبه دوم، ایجاد انسجام اجتماعی، تعیین قلمرو جغرافیایی، حاکمیت و ولایت سیاسی و امنیت پایدار در پیمان عمومی مدینهّ، برادری و اخوت در پیمان مؤاخات، تثبیت حاکمیت سیاسی در پیمان صلح حدیبیه تحقق یافته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The role of the covenants of the Prophet (PBUH) in building Islamic civilization

نویسندگان [English]

  • Hossein Abdul Mohammadi 1
  • , Mohammad Reza Ziyai 2

1 Associate Professor of Ahl al-Bayt (AS) History Department, Islamic History and Civilization Complex, Al-Mustafa Community (AS)

2 PhD in Islamic history, associate researcher of the International Research Institute of Al-Mustafa Al-Alamiya (PBUH)

چکیده [English]

During his mission, the Prophet (PBUH) signed numerous agreements with active political and social groups in Hijaz with tact and foresight. These treaties, which were concluded with the People of the Book, polytheists and Muslims, played an important role in the political and social developments of the beginning of Islam, including the migration of the Prophet (PBUH) and Muslims to Medina, the formation of the Islamic government and the formation of Islamic civilization. The problem of this research is to examine these agreements with the approach of civilization. The result of the research shows that the components of Islamic civilization, such as creating stable security, promoting education and training, creating administrative organization and political organizations, social cohesion, sacrifice and sacrifice, tolerance and acceptance of diversity of views and synergy and convergence in the agreement There are Safeguarding human rights in the Halaf-ul-Fadhul Treaty, calling for monotheism and in the First Uqaba Treaty, laying the groundwork for social order and organizational work in the Second Uqaba Treaty, creating social cohesion, determining geographic territory, political sovereignty and governorship, and sustainable security in the General Medina Treaty. Brotherhood and brotherhood in the Moakhat Treaty, stabilization of political sovereignty in the Hudaybiya Peace Treaty have been realized. This article has analyzed these treaties with the approach of civilization by collecting library data and using a descriptive-analytical method. And the review of the background shows that the covenants of the Holy Prophet (PBUH) have been given less attention with this approach.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Great Prophet
  • Covenant and Covenant
  • Charter of Medina
  • Treaty of Aqaba
  • Muakhat
  • Hudaybiyah Peace and Islamic Civilization
قرآن کریم
ابن اشعث، محمد بن محمد، (بى تا)، الجعفریات (الأشعثیات) تهران، مکتبة النینوى الحدیثة.
ابن حجر العسقلانى، احمد بن علی، (1415 ق)، الإصابة فى تمییز الصحابة، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و على محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة.
ابن حنبل شیبانی، أبو عبد الله أحمد بن محمد، (1416 ق)، مسند الإمام أحمد بن حنبل، تحقیق أحمد محمد شاکر، قاهره، دار الحدیث.
 ابن خلدون، عبدالرحمان (1375 ش) مقدّمه ابن خلدون، ترجمه محمّدپروین گنابادى، چ هشتم، تهران، علمى و فرهنگى.
ابن سعد، محمد بن سعد، (1410 ق)، الطبقات الکبرى، تحقیق محمدعبدالقادر عطاء، دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون - لبنان – بیروت.
ابن سید الناس، أبو الفتح محمد، (1414 ق)، عیون الأثر فى فنون المغازى و الشمائل و السیر، تعلیق ابراهیم محمد رمضان، بیروت، دار القلم.
ابن عبدالبر، أبوعمر یوسف بن عبد الله، (1412 ق)، الاستیعاب فى معرفة الأصحاب، تحقیق على محمد البجاوى، بیروت، دار الجیل.
ابن کثیر الدمشقى، اسماعیل بن عمر، (1407 ق)، البدایة و النهایة، بیروت، دار الفکر.
ابن هشام، عبدالملک، (بی­تا) السیرة النبویة، بیروت، دار المعرفة.
ابوالفرج اصفهانى، على بن حسین، (1415 ق)، الأغانی، دار إحیاء التراث العربی - لبنان – بیروت.
احمدى میانجى، على، (1419 ق)، مکاتیب الرسول صلّى الله علیه و آله و سلّم - ایران؛ قم.
ازهرى، محمد بن احمد، (1421 ق) تهذیب اللغة، دار احیاء التراث العربی – بیروت.
انوری، حسن، (1381 ش)، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، انتشارات سخن.
برنال، جان (1356 ش)، علم در تاریخ، ترجمه‌ اسدپور پیرانفر، تهران، امیرکبیر.
البلادی الحربی، عاتق بن غیث، (1402 ق)، معجم الْمَعَالِمِ الْجُغْرَافِیَّةِ فِی السِّیرَةِ النَّبَوِیَّةِ، الناشر: دار مکة للنشر والتوزیع، مکة المکرمة.
بلاذری، أحمد بن یحیى بن جابر، (1417 ق)، کتاب جمل من انساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلى، بیروت، دار الفکر..
بلاذری، احمد بن یحیى، (1417 ق)، أنساب الأشراف‏، بیروت، دار الفکر.
بیهقى، ابو بکر احمد بن الحسین، (1405 ق)، دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشریعة، تحقیق عبد المعطى قلعجى، بیروت، دار الکتب العلمیة.
ترمذی، محمد بن عیسى، (1395 ق) سنن الترمذی، تحقیق وتعلیق، وإبراهیم عطوة، شرکة مکتبة ومطبعة مصطفى البابی الحلبی – مصر.
ثقفى، سید محمد، (1376 ش)، ساختار اجتماعى و سیاسى نخستین حکومت اسلامى در مدینه، قم: انتشارات هجرت.
جان‌احمدی، فاطمه (1392 ش)، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، معاونت پژوهشی دانشگاه معارف اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ شانزدهم.
جعفرى، محمّدتقى (1359 ش)، ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامى.
جمعی از نویسندگان، (1393 ش)، سبک و سیره اهلبیت (ع) در عرصه جامعه سازی، قم مجمع جهانی اهلبیت.
جمعى از نویسندگان، (1382 ش)، تعالیم قرآنى، سپاه پاسداران انقلاب اسلامى، نمایندگى ولى فقیه، اداره آموزش‌های عقیدتى سیاسى - ایران – تهران.
حموی، یاقوت بن عبدالله، (1995 م)، معجم البلدان، دار صادر، بیروت.
حمید اللّه، محمد، (1377 ش)، نامه‌ها و پیمان­های سیاسی حضرت محمد صلّی اللّه علیه و آله و اسناد صدر اسلام، تهران، سروش، چاپ دوم.
حمید الله، محمد، (1407 ق)، ‏ مجموعة الوثائق السیاسیة للعهد النبوی و الخلافة الراشدة، بیروت، دار النفائس..
خمینى، روح‏الله، (1389 ش)، صحیفه امام، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى (س).
دلشاد تهرانی، مصطفى، (1385 ش)، سیره نبوى «منطق عملى»، تهران، دریا.
دورانت، ویل و آریل، (ش ۱۳۸۱)، تاریخ تمدن، ترجمه پرویز مرزبان، ابوطالب صارمی، عبدالحسین شریفیان، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
دورانت، ویل (1368 ش)، درآمدی بر تاریخ تمدن، ترجمه احمد بطحایی و خشایار دیهمی، تهران، سازمان انتشارات آموزش انقلاب اسلامی.
دیار بکرى‏، شیخ حسین، (بی‌تا)، تاریخ الخمیس فی أحوال أنفس النفیس‏، بیروت، دار الصادر.
دیلمى، حسن بن محمد، (1412 ق)، إرشاد القلوب إلى الصواب، قم، الشریف الرضی.
ذهبی، شمس الدین محمد بن احمد، (1413 ق)، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق عمر عبد السلام تدمرى، بیروت، دار الکتاب العربى.
زبیر بن بکار، (1419 ق)، جمهرة نسب قریش و أخبارها، تحقیق محمود محمدشاکر، دار الیمامة، ریاض.
زرکلی، خیرالدین، (1989 م)، الأعلام قاموس تراجم لأشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، بیروت، دار العلم للملایین.
سعیدى، پرویز، (1382 ش)، «سازمان ادارى و مالى در زمان رسول خدا (ص)»، فصلنامه حکومت اسلامى، سال هشتم، ش 30.
سمهودی، نور الدین علی بن أحمد، (2006 م)، وفاء الوفاء بأخبار دار المصطفى‏، بیروت، دار الکتب العلمیة..
سنچولی، دوست‌علی، ابویسانی، ملیحه، (1398 ش)، نقش قدرت و اقتدار سیاسی حکومت‌های اسلامی در شکوفای تمدن نوین اسلامی، در مجموعه مقالات چهارمین کنگره بین المللی علوم انسانی، تهران، آفتاب توسعه.
سهیلی، عبد الرحمن، (1412 ق)، الروض الأنف فی شرح السیرة النبویة، بیروت، دار إحیاء التراث العربی‏.
شراب، محمد بن محمد حسن، (1411 ق)، المعالم الأثیرة فی السنة والسیرة، دارالقلم، الدار الشامیة - دمشق- بیروت.
صالحی، احمد العلى، (1381 ش)، دولت رسول خدا (ص) ترجمه هادى انصارى، قم، پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
صالحى الشامى، محمد بن یوسف، (1414 ق)، سبل الهدى و الرشاد فى سیرة خیر العباد،، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و على محمد معوض، بیروت، دار الکتب العلمیة.
ضیایی، محدرضا، (1401)، جایگاه سیره اهل­بیت در اندیشه و کلام حضرت امام (ره) و رهبری، قم، مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی.
طبری، محمد بن جریر، (1387 ش)، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد أبو الفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث.
عامری، عماد الدین یحیى بن ابى بکر، (بی‌تا)، بهجة المحافل و بغیة الأماثل‏، بیروت، دار صادر.
عماد الدین خلیل، (1425 ق)، دراسة فی السیرة، بیروت، دار النفائس.
عبدالمحمد، حسین، (1389) درآمدی بر سیره اهل­بیت (ع)، قم، مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی.
فراهیدى، خلیل بن احمد، (1409 ق)، کتاب العین، نشر هجرت – قم..
قرشى، على اکبر (1371 ش)، قاموس قرآن، دار الکتب الاسلامیه – تهران.
قمى، عباس، (1414 ق)، سفینة البحار، قم، بی نا.
کاشفی، محمدرضا (1389 ش)، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، چاپ سوم، مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی (ص).
کتانی، عبدالحی، (بی‌تا)، التراتیب الإداریة والعمالات والصناعات والمتاجر والحالة العلمیة آلتی کانت على عهد تأسیس المدنیة الإسلامیة فی المدینة المنورة العلمیة، تحقیق عبد الله الخالدی، دار الأرقم – بیروت.
کرمى، احمد عجاج، (1427 ق)، الإدارة فی عصر الرسول (ص) قاهره، دار السلام.
کلاعى، ابو الربیع حمیرى ‏، (1420 ق) الاکتفاء بما تضمنه من مغازی رسول الله (ص) و الثلاثة الخلفاء، بیروت، دار الکتب العلمیة.
مارسل بوازار، مترجم: محسن مؤیدی، (1358 ش)، اسلام و حقوق بشر، تهران، فرهنگ اسلامی.
مبارکفوری، صفی الرحمان، (1382 ش)، باده ناب در سیره پیامبر خاتم؛ ترجمه محمد بهاءالدین حسینی، سنندج: انتشارات کردستان.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، (1382 ش) دایرة المعارف قرآن کریم، قم، بوستان کتاب
مصعب بن عبد الله، (1999 م)، کتاب نسب قریش، تصحیح لوى- پرووانسال، اواریست، دار المعارف، قاهره، چاپ چهارم.
معین، محمّد (1371 ش)، فرهنگ فارسى، تهران، امیرکبیر.
مقدسى، مطهر بن طاهر، (بى‌تا)، البدء و التاریخ، بور سعید، مکتبة الثقافة الدینیة.
مقریزی، تقى الدین، (1420 ق)، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع‏، تحقیق محمد عبد الحمید النمیسى، بیروت، دار الکتب العلمیة.
 نصیر الدین طوسی، محمد بن محمد (1413 ق)، اخلاق ناصری، علمیه اسلامیه، تهران.
ورام بن أبی فراس، مسعود بن عیسى، (1410 ق)، مجموعة ورّام - قم، مکتبه فقیه.
ورکیانی، محمدابراهیم، (1382 ش)، تاریخ اسلام از بعثت نبوی تا حکومت علوی، قم، دفتر نشر معارف.
هاشمى خویى، میرزا حبیب الله، (1400 ق)، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ترجمه حسن زاده آملی و محمدباقر کمره‌ای، تهران، مکتبه الاسلامیه.