نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسنده

• اسماعیل اثباتی

استادیارگروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

چکیده

معانى اصطلاحات مورد استفاده در دانشهای گوناگون با معانی لغوی واژگان متفاوت است و با مراجعه به لغت نامه ها قابل درک نیست. در پاسخ به این نیاز جامعه علمی دانش پژوهان رشته های گوناگون کتابهایی را تالیف کرده اند. در دانش کلام نیز این احساس نیاز متکلمان را به تدوین اصطلاحنامه هایی وا داشته است. کتابهایی که در مواردی متاثر از مبانی و مذاهب کلامی نویسندگان و مشربهای فکری آنها تدوین شده است. نوشتار حاضر سیری در تاریخچه نگارشهای اصطلاحات کلامی داشته و کوشیده است با معرفی مهمترین منابع موجود، راه شناخت و استفاده از اصطلاح نامه های کلامی را تسهیل کند. برای یافتن معانی اصطلاحات کلامی می توان به اصطلاحنامه های فراگیر مانند مفاتیح العوم یا التعریفات که اصطلاحات همه علوم را معرفی کرده اند مراجعه کرد یا از اصطلاحنامه های فلسفی مانند الحدود غزالی یا المبین آمدی استفاده کرد اما بهترین راه مراجعه به اصطلاحنامه های تخصصی کلام است. در میان شیعیان این مسیر با شیخ مفید آغاز شد اما کتاب شیخ طوسی پربارتر است. اوج این نگارشها در قرن شش و به دست ابن صاعد بریدی و مقری نیشابوری است. در میان اشاعره ابن فورک اولین اثر را پدید آورد که به وسیله ابو اسحاق شیرازی و ابن سابق صقلی پیگیری شد. در عصر حاضر کتابهای جامعی مانند شرح المصطلحات الکلامیة تدوین شده که جامع اطلاعات منابع قبلی است.

کلیدواژه‌ها

• کتابشناسی
• اصطلاحات کلامی
• کلام شیعه
• کلام اشعری
• تاریخ علم کلام

موضوعات

• علوم اسلامی و تمدن اسلامی

عنوان مقاله [English]

History and typology of books of Islamic terminology

نویسنده [English]

• esmail esbati

Assistant Professor of the Department of Islamic Philosophy and Theology, Faculty of theology and Islamic Studies, Allameh Tabataba`i University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

History and typology of thesaurus writing in Islamic language

The meanings of terms used in various sciences are different from the lexical meanings of words and cannot be understood by referring to dictionaries. In response to this need, the scientific community of scholars in various fields have written books. In the knowledge of theology, this feeling has made theologians to compile thesauruses. Books that were compiled in some cases influenced by the theological foundations and religions of the authors and their intellectuals. The present article has a history of the writings of verbal terms and has tried to facilitate the way of knowing and using verbal terms by introducing the most important available sources. To find the meanings of theological terms, you can refer to comprehensive thesauruses such as Mufatih al-Aum or Al-Tarifat, which have introduced the terms of all sciences, or use philosophical thesauruses such as Al-Hudaud Ghazali or Al-Mubin Amadi, but the best way is to refer to specialized thesauruses of theology. Among the Shiites, this path began with Sheikh Mofid, but the book of Sheikh Tusi is more fruitful. The peak of these writings is in the 6th century by Ibn Saeed Beridi and Moghri Nishaburi. Among Ash'areh, Ibn Furak created the first work, which was followed by Abu Ishaq Shirazi and Ibn al-Azqi Saqli. In today's era, comprehensive books such as Sharh al-mostalahat al-Kalamiyyah have been compiled, which are comprehensive information from previous sources.

کلیدواژه‌ها [English]

• bibliography
• theological terms
• Shia theology
• Ash'؛ ari theology
• The history of theology