نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، مجتمع آموزش عالی شهید محلاتی و مرکز پژوهشی تمدن اسلامی و دین پژوهی پیامبر اعظم (ص)، قم، ایران.

2 دانش پژوه دکتری تاریخ تمدن اسلامی، مجتمع آموزش عالی امام خمینی، جامعه المصطفی (ص) العالیمه، قم، ایران.

چکیده

امپراطوری تیموریان در افغانستان قرن هشتم تا  نیمه اول قرن دهم هجری قمری از دوره های درخشان تمدن اسلامی است که تحقیقات زیادی توسط محققین تاریخ و تمدن اسلامی، اعم از مسلمان و غیر مسلمان، البته بدون توجه به جایگاه علما و هنرمندان شیعی، صورت گرفته است(مسأله) لذا با این سئوال مواجه ایم:" شیعیان افغانستان چه نقشی در رشد و شکوفای تمدن اسلامی عصر تمیوریان داشته اند؟" هدف این پژوهش نشان دادن نقش فراموش شده شیعیان افغانستان در گسترش و رشد عناصر تمدن اسلامی است که با روش توصیفی- تحلیلی سامان یافته است. یافته های این تحقیق بر اساس تحلیل منابع تاریخی، ادبی و آموزه های مذهبی موجود در آثار هنری دوره تیموریان حاکی از آن است که علما و هنرمندان شیعی افغانستان نقش بزرگی در خلق و گسترش رنسانس تیموری ایفا نموده اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Role of Shiites in Establishing Civilization in Afghanistan by Emphasis on Timurid Period

نویسندگان [English]

  • Ali Akbar Mohammadi Gerashi 1
  • Ali Jomeh Fakouri 2

1 Assistant Professor of Quran and Hadith Sciences, Shahid Mahallati Higher Education Complex and Research Center for Islamic Civilization and Religion of the Holy Prophet (PBUH), Qom, Iran.

2 PhD student in the history of Islamic civilization, Imam Khomeini Higher Education Complex, Al-Mustafa (PBUH) Al-Alimah Society, Qom, Iran.

چکیده [English]

The Timurid empire in Afghanistan from eighth to the first half of the tenth century A. H. is one of the brilliant periods of Islamic civilization in which a lot of research is done by the researchers of the Islamic history and civilization, both Muslim and non-Muslims, of course without considering the position of Shiite scholars and artists (Problem), thus we face the following question: What was the role of Shiites of Afghanistan in the growth and development of Islamic civilization in Timurid period? The goal of the present research is to show the forgotten role of Shiites of Afghanistan in the development and growth of the elements of Islamic civilization which is done using descriptive-analytical method. The findings of the present research based on the analysis of historical, literary sources and religious teachings found in the works of arts of Timurid period show that Shiite scholars and artists of Afghanistan played a significant role in the creation and development of Timurid renaissance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Influencing
  • Shiites
  • Islamic Civilization
  • the Timurids and Afghanistan
قرآن کریم
انجمن آثار و مفاخر فرهنگی،(1380) فهرست نسخه های خطی فارسی و عربی، تهران، کتابخانه انجمن آثار ومفاخر فرهنگی، چ1.
انوار، سید عبدالله(1383) فهرست نسخ خطی کتابخانه ملی ایران، تهران، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی، چاپ سوم، ج5.
ایرانی، عبدالحمید،( بی تا) پیدایش خط و خطاطان، تهران، انتشارا سیاولی « فرهنگسرا».
آذر، بیگدلی،(1337) آتشکده آذر، به اهتمام سید جعفر شهیدی، بی جا، موسسه نشر کتاب، چ1.
آلبر، لابار، (1386) تاریخ کتاب، ترجمه محمد خادمی،تهران، کلیدر، چ1.
بابازاده، شهلا، (1378) تاریخ چاپ در ایران، تهران، کتابخانه طهوری،چ1.
بابر، ظهیر الدین محمد،(1388) بابرنامه، ترجمه شفیقه یار قین، کابل، انستیتوت دیپلماسی و مطالعات استراتژیک وزارت خارجه افغانستان،چ1.
شایسته فر، مهمناز،(1384) هنر شیعی، عناصر شیعی در نگارگری و کتیبه نگاری تیموریان وصفویان، تهران، موسسه مطالعات هنر اسلامی، چ1.
بلر، شیلا اس و جاناتان، ام، (1382) هنر و معماری اسلامی در ایران و آسیای مرکزی دوره ایلخانیان و تیموریان، ترجمه سید محمد موسی هاشمی گلپایگانی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چ1. ج1.
پاینده، ابو القاسم،(1382) نهج الفصاحة، تهران، دنیاى دانش،چ4.
تهرانی، آقا بزرگ،(1408ق) الذریعه الی تصانیف الشیعه، ترجمه محمدرضا حکیمی، قم، اسماعیلیان، چاپ سوم، ج 3، 4  جلد بسیتم این کتاب با تصحیح احمد منزوی چاپ 1390ق تهران، کتابخانه اسلامیه مورد استفاده قرار گرفته است.
حافظ ابرو، عبدالله،(1372) زبده التواریخ، تصحیح سید کمال حاج سید جوادی، تهران، نشر نی و سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی،چ1، ج2.
حبیبی، عبدالحی،(بی تا) هنر عهد تیموریان و متفرعات آن، بی جا، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
خواندمیر، غیاث الدین،(1372) مآثر الملوک به ضمیمه خلاصه الاخبار وقانون همایونی، تصحیح میر هاشم محدث،   تهران، موسسه خدمات فرهنگی رسا، چ1.
ارون بایف، عظام الدین، موجانی، سید علی و موسایف، شاه نیاز(1376) فهرست نسخ خطی فارسی گنجینه انستیتوی شرق شناسی ابوریحان بیرونی تاشکند، تهران، دفترمطالعات سیاسی و بین المللی- مرکزمطالعات آسیای مرکزی و قفقاز ، چ1، ج1( بخش اول).
دیماند،پرایس اسوند،(1381) راهنمای صنایع اسلامی، ترجمه: عبدالله فریاد، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی،چ4.
زکی، محمد حسن،(1366) تاریخ صنایع ایران بعد از اسلام، ترجمه محمدعلی خلیلی،تهران، اقبال،چ1(در قطع جدید).
سمرقندی،کمال الدین عبدالرزاق،(1383) مطلع سعدین و مجمع بحرین، به اهتمام عبدالحسین نوایی،تهران،پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چ1، ج2، دفتر اول.
صدرایی، علی، و حافظیان، ابوالفضل(1383) فهرست کتاب های چاپ سنگی کتابخانه آستانه حضرت معصومه، قم، آستانه مقدسه،چ1.
صدرایی، علی،(1383) فهرست نسخه های خطی گنجینه قرآن، قم، مرکز ترجمه قرآن به زبانهای خارجی،چ1.
عسقلانی، احمد بن علی ابن حجر،(1415ق) الاصابة فی تمیز الصحابة، تحقیق: عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیه، چ1.ج1.
عطاردی، عزیزالله، (1376) سیری در کتابخانه های هند و پاکستان،تهران،انجمن مخطوطات ایران و انتشارات عطاردی، چ1.
قمی، قاضی میر احمد بن شرف الدین منشی،(1366) گلستان هنر، به اهتمام: سهیلی احمد خوانساری،  تهران، کتابخانه منوچهری، چ3.
کمیسیون ملی یونسکو در ایران،(1342) ایرانشهر، نشریه شماره 22، دانشگاه تهران،چ1.
منزوی، احمد،(1377) فهرست نسخه های خطی مرکز دایره المعارف بزرک اسلامی،تهران، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی،چ1، ج1.
موجانی، سیدعلی و علی مردان، امیر یزدان،(1376) فهرست نسخ خطی فارسی انستیتوی آثار خطی تاجکستان، تهران، موسسه چاپ و انتشارات وزارت خارجه ایران،چ1، ج1، 2.
موجانی، سیدعلی و علی مردان، امیر یزدان،(1379) فهرست نسخ خطی فارسی انستیتوی آثار خطی تاجکستان، تهران، کتاب خانه بزرگ آیت الله مرعشی، قم، چ1، ج3.
میرخواند، میر محمد (1385) تاریخ روضه الصفا، تصحیح جمشید کیان فر، تهران، اساطیر، چ2. ج4.
میرداماد، محمدباقر،(1311ق) الرواشح السماویة فی شرح الأحادیث الإمامیة، قم، دار الخلافة، چ1.
نفیسی، سعید، (1363) تاریخ نظم و نثر در ایران، بی جا، انتشارات فروغی،چ2، ج1و2.
نورالدینوف، شمس الدین،(1365) تذکره التواریخ، ترجمه: پوهاند دکتر جلال الدین صدیقی، کابل،کمیته دولتی طبع و نشر،چ1.
واصفی، زین الدین محمود، (1350) بدایع الوقایع، تحقیق: الکساندربلدروف، تهران،انتشارات بنیاد فرهنگ ایران،چ2، ج1 و2.
یزدی، شرف الدین،(1336) ظفرنامه، به اهتمام: محمد عباسی، تهران، موسسه امیرکبیر،چ1.ج1.