نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسندگان

1 دانش آموخته حوزه علمیه قم، سطح سه تاریخ تشیع مرکز آموزش عالی حوزوی امام رضا (ع)، قم، ایران.

2 دانش آموخته حوزه علمیه قم، دکتری شیعه شناسی و استادیار گروه تاریخ، دانشکده تاریخ، تمدن و مطالعات سیاسی، دانشگاه باقرالعلوم (ع)، قم، ایران.

چکیده

خاندان جوینی از جمله خاندان‌های ایرانی هستند که نقش موثری در توسعه و رونق تمدن اسلامی در قرن ششم و هفتم هجری داشته‌اند. این خاندان در عصر ایلخانی(654-736ق) با وجود چالش ها و معضلاتی که در پی حمله مغولان جهان اسلام را ملتهب نموده بود، مجموعه‌ای از اقدامات و تدابیر موفقی را با هدف توسعه و تعالی علم و دانش آموزی اتخاذ نمودند. این تحقیق با تکیه بر منابع تاریخی و با روش توصیفی-تحلیلی در پی پاسخ به این مسئله است که خاندان جوینی چه نقشی را در بازیابی تمدن اسلامی در حوزه‌های علم و آموزش برعهده گرفته-اند. چه اینکه با وجود آثار و پیامدهای ناگوار هجمه مغول به سرزمین‌های اسلامی، خاندان جوینی با حمایت از دانشمندان و تالیفات علمی، پرهیز از تعصبات مذهبی در مناسبات علمی، جانمایی اولویت ها و ضرورت های اجتماعی در متون و میراث علمی، صیانت از ذخائر علمی و بازسازی مدارس و اصلاح نظام آموزشی علاوه بر تعدیل خسارت‌های هجمه تمدن سوزانه مغولان، تحولات بنیادینی را در حوزه علم و آموزش موجب شدند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Role of of Juvaynies in the Scientific and Educational Recovery of the Ilkhanate (736-654 AH)

نویسندگان [English]

  • Hadi Shamsabadi 1
  • Hamed Qaraati 2

1 Graduate of Qom Seminary, level three, Shiite history, Imam Reza Seminary Higher Education Center

2 Graduate of Qom Seminary, Doctor of Shiite Studies and Assistant Professor of History,Faculty of History, Civilization and Political Studies, Baqer Al-Uloom University

چکیده [English]

The Jovini family is one of the Iranian families that played an effective role in the development and prosperity of Islamic civilization in the sixth and seventh centuries AH. During the patriarchal era, this family adopted a series of measures and measures and these are in the field of culture, science and religion. Relying on historical sources and descriptive-analytical method, this research seeks to answer the question of what role the Jovini family has played in the re-creation of Islamic civilization in the fields of culture, knowledge and religion. What is more, despite the tragic consequences of the Mongol invasion of Islamic lands and the destruction of many cultural and civilizational heritages, the Jovini family seems to support scientists and the writing of scientific heritage, as well as the revival of Islamic and Iranian culture and the teachings of identity. In addition to mitigating the damage of this serious challenge, the Islamic instrument should seize opportunities in the field of re-creation of culture and civilization and cause fundamental changes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jovini family
  • Atamelak
  • Shamsuddin Mohammad
  • cultural recovery
  • Ilkhans
  • Baghdad
ابن اثیر، عز الدین أبو الحسن على بن ابى الکرم (1385). الکامل فی التاریخ، بیروت: دار صادر.
ابن خلکان، شمس الدین احمد (بی تا). وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان، تحقیق احسان عباس، لبنان: دارالثقافه.
ابن طاووس، عبد الکریم بن احمد (بی تا). فرحه الغریفی تعیین قبر أمیر المؤمنین علیّ بن أبی طالب علیه السلام فی النجف‏، قم: منشورات الرضی.
ابن عدیم، عمر بن احمد ( بی تا). بغیة الطلب فى تاریخ حلب، بیروت: دار الفکر.
ابن‌ فُوَطی، عبدالرزاق (1415 ق). مجمع‌الاداب ‌فی‌معجم‌الالقاب، تحقیق محمد الکاظم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
-------(1381). حوادث الجامعه و التجارب النافعه فی المائه السابعه، مترجم عبدالحمید آیتی، تهران: دانشگاه تهران.
ابن کثیر، أبو الفداء اسماعیل بن عمر(1407ق). البدایة و النهایة، بیروت: دار الفکر.
ابن مستوفى، مبارک بن احمد (1980م). تاریخ اربل‏، مصحح: صقار، سامى بن السید خماس‏، عراق: دارالرشید للنشر.
اربلی، بهاء الدین المنشئ (1985م). تذکرة الفخریة، تحقیق: نوری حمودی القیسی و حاتم صالح الضامن، بغداد: مطبعة المجمع العلمی العراقی.
اشپولر، بارتولد (1351). تاریخ مغول در ایران، ترجمه میر آفتاب، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
اصفهانیان، داوود (1369). «خاندان جوینی در دستگاه ایلخانی» نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ش 134، ص 28-12.
اقبال آشتیانی، عباس (1376). تاریخ مغول و اوایل ایام تیموری، تهران: نشر مالک.
براون، ادوارد (1339). تاریخ ادبیات ایران از سعدی تا جامی، ترجمه علی اصغر حکمت، تهران: ابن سینا.
بزرگ بیگدلی، سعید، نعیمه، آقانوری (1395). «بررسی و تحلیل نمودهای فرهنگ پایداری در تاریخ جهانگشای جوینی» فصلنامه تاریخنامه خوارزمی، س سوم، ص 79-45.
بهنام فر، محمد حسن (1396). نقش خاندان جوینی در مواجهه با مغولان، دومین همایش ملی بازشناسی مشاهیر و مفاخر خراسان در ادب پارسی، دسترسی در https: //civilica.com/doc/686551
بیانی، شیرین (1371). دین و دولت در ایران عهد مغول، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
پتروشفسکی (1344). کشاورزی و مناسبات ارضی در ایران عهد مغول، ترجمه کریم کشاورز، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران.
پیرنیا، حسن، عباس اقبال آشتیانی (1380). تاریخ ایران از آغاز تا انقراض سلسله قاجاریه، تهران: خیام.
جامی، نورالدین عبدالرحمان (1375). نفحات الانس من حضرات القدس، تصحیح محمود عابدی، بی جا.
جوینی، عطاملک (1385). تاریخ جهانگشا، محقق، مصحح: محمد قزوینى و سید شاهرخ موسویان‏، تهران: دنیای کتاب.
حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله چلبی (بی تا). تقویم التواریخ، تصحیح میرهاشم محدث، بی جا.
حلمی، احمد کمال الدین (1387). دولت سلجوقیان، ترجمه عبدالله ناصری طاهری، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
خاتمی، احمد، زیبا قریشی (1391). «افسانه­ها و اسطوره­های ایرانی در تاریخ جهانگشای جوینی» مجله تاریخ ادبیات، ش 3، ص 68-53.
خواندمیر، غیاث الدین بن همام الدین (1380). تاریخ حبیب السیر، تهران: خیام.
دهقانی، رؤیا (1397). «سیری در زندگی، افکار و اندیشه­های عطاملک جوینی» نشریه رخسار زبان، ش4، ص 83-69.
ذهبی (1407ق). تاریخ الإسلام، تحقیق: عمر عبد السلام تدمرى، بیروت: دار الکتاب العربی.
راوندی، مرتضی (1382). تاریخ اجتماعی ایران، تهران: انتشارات نگاه.
رشید الدین، فضل الله (1338). جامع التواریخ، به کوشش بهمن کریمی، تهران: انتشارات اقبال.
رشیدوو، پی نن (1368). سقوط بغداد و حکمرانی مغولان در عراق، مترجم اسدالله آزاد، مشهد: آستان قدس رضوی.
ریپکا، یان (1354). تاریخ ادبیات ایران، ترجمه دکتر عیسی شهابی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
زرکلی، خیر الدین (1980م). الأعلام، بیروت: دار العلم للملایین.
سبکی، عبد الوهاب بن علی (بی تا). طبقات الشافعیة الکبرى، تحقیق: محمود محمد الطناحی - عبد الفتاح محمد الحلو، بی جا: دار إحیاء الکتب العربیة.
سیوطى، عبدالرحمن بن ابى‏بکر (1418ق). حسن المحاضرة فى أخبار مصر و القاهرة، مصحح منصور، خلیل عمران، بیروت: ‏ دار الکتب العلمیة.
شعبانی، رضا، زهرا امیری (1390). «اقدامات خاندان جوینی در زمان مغول» نشریه مسکویه، د 6، ش 16، ص 118-105.
شوشتری، قاضی نورالله (1377). مجالس المومنین، تهران: انتشارات اسلامیه.
شیرازی، فضل الله بن عبدالله (1338). تاریخ وصاف الحضره، به اهتمام محمدمهدی اصفهانی، تهران: کتابخانه ابن سینا و جعفری.
صفا، ذبیح الله (1373). تاریخ ادبیات در ایران از اوایل قرن هفتم تا پایان قرن هشتم، تهران: فردوس.
طهرانی، آقا بزرگ (بی تا). الذریعه، بیروت: دار الأضواء.
عزاوی، عباس (1425ق). موسوعه تاریخ العراق بین احتلالین، بیروت: الدارالعربیه للموسوعات.
علوی زاده، فرزانه، سلمان ساکت و عبدالله رادمرد (بی تا). «نقش ابیات شاهنامه در انسجام متنی تاریخ جهانگشا جستارهای ادبی»، ش171، ص 70.
علیخانی، محمد، سعید بزرگ بیگدلی (1392). «نمودهای برجسته هویت ایرانی در تاریخ جهانگشای جوینی» فصلنامه کهن نامه ادب پارسی، س چهارم، ش اول.
قدیانی، عباس (1387). فرهنگ جامع تاریخ ایران، تهران: آرون.
قزوینى، زکریا بن محمد (1998م)‏. آثار البلاد و اخبار العباد، بیروت: دار صادر، چ اول.
کاظمی موسوی، سید احمد (1369). «مروری انتقادی بر کتاب غیاث الامم فی التیاث الظلم نوشته امام الحرمین ابوالمعالی جوینی» نشریه تحقیقات اسلامی، س پنجم، ش 1 و 2 ، صص 145-135.
کحاله، عمر بن رضا ( بی تا). معجم المؤلفین، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
کوپرولو، فؤاد، علاء الدین جوینی (بی تا). دایره المعارف اسلام به زبان ترکی استانبولی.
محبوبی اردکانی، حسین (بی تا). چهل سال تاریخ ایران، تصحیح ایرج افشار، تهران: اساطیر.
مدرسی زنجانی، محمد (1379). سرگذشت و عقاید فلسفی خواجه نصیرالدین طوسی، تهران: امیرکبیر.
مستوفی، حمدالله (1364). تاریخ گزیده، بااهتمام عبد الحسین نوائی، تهران: امیرکبیر.
مشکور، محمدجواد (1374). اخبار سلاجقه روم به انضمام مختصر سلجوقنامه ابن بی بی، تهران: کتاب فروشی.
مظفر، محمد حسین (1392). تاریخ شیعه، مترجم: سید محمد باقر حجتی، قم: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
منزوی، احمد (1382). فهرستواره کتاب­هاى فارسى‏، تهران: مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
نعیمى دمشقى، عبد القادر بن محمد (1410ق). الدارس فى تاریخ المدارس‏، مصحح: شمس الدین، ابراهیم‏، بیروت‏: دار الکتب العلمیة.
نفیسی، سعید (1344). تاریخ نظم ونثردر ایران و در زبان فارسی، تهران: انتشارات فروغی.
هوشنگی، حسین (1387). «جوینی عبدالملک بن عبدالله بن یوسف بن محمدبن حیویه» دانشنامه جهان اسلام، تهران: انتشارات دانشنامه جهان اسلام.