نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد تاریخ فرهنگ و تمدن ملل اسلامی، دانشکده علوم و تحقیقات اسلامی، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران.

2 استادیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشکده علوم و تحقیقات اسلامی، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران.

3 استادیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشکده علوم و تحقیقات اسلامی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران.

چکیده

ابوالقاسم سحاب تفرشی از فرهیختگان اواخر عهد قاجار و عصر پهلوی اول بوده است. در کارنامه علمی و ادبی سحاب آثار بسیار متنوعی وجود دارد، متونی مانند درسنامه ­های فنی و ریاضی دارالفنون، اولین نمونه­ ها از نگارش­های جدید ایرانیان درباره تاریخ حیات امامان شیعه، شرح حال نویسی نامداران تاریخ اسلام به زبان فارسی با الهام از شرح حال­ های کلاسیک عربی مانند تأریخ الإسلام ذهبی، فرهنگ لغت فرانسه به فارسی و اولین نمونه های پیشتازانه برای شناخت وضع معاصر کشورهای اسلامی. سحاب در تاریخ­نگاری بیشتر به تاریخ اسلام به ویژه تاریخ ائمۀ اطهار پرداخته که به صورت شرح حال نویسی است. اصلی ترین ویژگی­ های تاریخ نگری سحاب، توجه به تاریخ اسلام و تاریخ تشیع است. سحاب در علت تألیف کتب تاریخ ائمه به ارادت خاص خود به آنان اشاره دارد. وی فرزند زمانه­ای است که افکار و تمایلات ضد اسلامی  و باستان گرایی و ناسیونالیسم در میان آن دوره رواج داشت و این افکار از سوی حاکمیت نیز حمایت می ­شد، اما سحاب با وجود برخورداری از عقاید عمیق اسلامی، گرایش بسیاری به پیشرفت کشور­های اسلامی به سبک اروپائیان داشت. مسئلۀ اصلی پژوهش این است که جایگاه تاریخ­ نگاری و تاریخ‌نگری ابوالقاسم سحاب تفرشی را مورد بررسی قرار داده باشد. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر اسناد و منابع کتابخان ه­ای، به بررسی مولفه­ های تاریخ­نگاری و ویژگی­ های تاریخ­نگری می ­پردازد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Explaining the position of Historical perspective & Historiography of Abol-Qassem Tafreshi Historian of the first Pahlavi period

نویسندگان [English]

  • Meysam Soleymani 1
  • Fateme Ahmadvand 2
  • Valiollah Barzegar 3

1 Master of History of Culture and Civilization of Islamic Nations, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran

2 Assistant Professor, Department of History and Civilization of Islamic Nations, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran

3 Assistant Professor, Department of History and Civilization of Islamic Nations, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran

چکیده [English]

Abol-Qassem Tafreshi was one of the intellectuals of the late Qajar period and the first Pahlavi era. Sahab's scientific and literary record includes a wide variety of works, such as technical and mathematical textbooks of the Dar al-Fonun, the first examples of new Iranian writings on the life history of Shiite Imams, and biographies of famous Islamic historians in Persian inspired by Sharh. Classical Arabic modes such as Tarikh al-Islam Zahabi, The French-Persian dictionary and the first leading examples for understanding the contemporary situation of Islamic countries, Sahab in historiography focuses more on the history of Islam, especially the history of the Imams It is writing. In selecting the sources of the Islamic era with the focus on Shiite books, he has also used Sunni sources in compiling these books among these various works, there are works with a more historical approach or nature. The main features of Sahab Historiography are the history of Islam and the history of Shiism. Sahab refers to the special devotion to the Imams in compiling the history books of the Imams (as). He is the son of a time when anti-Islamic, antiquarian and nationalist ideas and tendencies were prevalent in that period and were also supported by the government, but Sahab, despite having deep Islamic beliefs, has a great tendency to develop countries. It was European in the style of the Europeans. The main issue of the research is to examine the position of historiography and historiography of Abolghasem Sahab Tafreshi Using the descriptive-analytical method and relying on library documents and resources, the presentation examines the components of historiography and the characteristics of historiography.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Abol-Qassem
  • Historiography
  • Historical attitude
  • first Pahlavi period
اصفهانی، سیدمحمد(1331). بیداری امت در اثبات رجعت، ترجمۀ ابوالقاسم سحاب، تهران،کتابفروشی و چاپخانه محمدعلی علمی.
بختیاری، محمد (1392). تاریخ نگری و تاریخ نگاری عبدالحسین زرین کوب، تهران، امیرکبیر.
زرین کوب، عبدالحسین (1354). تاریخ در ترازو، تهران، امیرکبیر.
زکی، محمدحسین(1357). تاریخ نقاشی در ایران، ترجمه ابوالقاسم سحاب، تهران، چاپ سحاب.
زمانی درمزاری، محمد رضا و سحاب، غلامرضا (1378). گوهر اندیشه؛ تاریخ زندگانی استاد ابوالقاسم سحاب، تهران، موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب.
زنجانی، مجتهد (1317). تاریخ قرآن، ترجمۀ ابوالقاسم سحاب، تهران، چاپخانه شرکت مطبوعات.
سحاب، ابوالقاسم (1305). تاریخ ایران برای سال پنج و شش ابتدایی، تهران، گنجینه سحاب بنیاد علمی فرهنگی سحاب( نسخه خطی).
سحاب، ابوالقاسم (1312). تاریخ مفتاح الاعلام؛ در تراجم احوال پیشوایان و مشاهیرو اخبار عالم اسلامی، تهران، نسخه دیجیتالی کتابخانه مجلس، ج1 ( نسخه خطی).
سحاب، ابوالقاسم (1317). فرهنگ خاورشناسان، در شرح حال و خدمات دانشمندان ایران شناس مستشرقین، تهران، شرکت طبع کتاب.
سحاب، ابوالقاسم (فروردین 1323).«پزشکان پیشین؛ اسلام و ایرانیان در طب جدید»، مجله راه نو، ش 1، 1323، صص 23-29.
سحاب، ابوالقاسم (1323-1328). تاریخ عصر جعفری یا زندگانی حضرت امام جعفر صادق علیه­السلام، تهران، چاپ دانش.
سحاب، ابوالقاسم (بهمن 1326). «قیافه اسلام در نقاط مختلف جهان: قیافه اسلام در یوگسلاوی»، مجله نور دانش، ش 20، صص 46-48.
سحاب، ابوالقاسم (اسفند 1326).«قیافه اسلام در نقاط مختلف جهان؛ قیافه اسلام در دمشق»، مجله نور دانش، ش 26، صص 56-58.
سحاب، ابوالقاسم (تیر 1327). «روح دیانت در اسلام» مجله نور دانش، ش 41،  صص 53-55.
سحاب، ابوالقاسم (1330) . زندگانی حضرت موسی بن جعفر علیه­السلام، تهران، انتشارات کتابفروشی اسلامیه، ج 1.
سحاب، ابوالقاسم (1334). زندگانی حضرت ابی عبدالله الحسین علیه­السلام، تهران، چاپ دانش.
سحاب، ابوالقاسم (1334). زندگانی حضرت امام حسن مجتبی علیه السلام، تهران، نسخه دیجیتالی کتابخانه مجلس( نسخه خطی).
سحاب، ابوالقاسم (1334). زندگانی حضرت موسی بن جعفر علیه­السلام، تهران، انتشارات کتابفروشی اسلامیه، ج 2.
سحاب، ابوالقاسم (1334). سرور الفواد یا زندگانی حضرت امام جواد محمد بن علی تقی علیه­السلام، تهران، انتشارات کتابفروشی اسلامیه.
سحاب، ابوالقاسم (1365). فلسفه و اسرار حج؛ همراه با مناسک حج علامه حلی، تهران، چاپ سحاب.
سحاب، ابوالقاسم (1367). زندگانی حضرت امام علی نقی علیه­السلام، تهران، چاپ سحاب.
سحاب، ابوالقاسم (1369).  زندگانی حضرت امام حسن عسگری علیه­السلام، تهران، چاپ سحاب.
سحاب، ابوالقاسم (1373).  تاریخ معاصر ایران؛ از تأسیس سلسله پهلوی تا کودتای 28 مرداد 1332، ترجمۀ محمد رفیعی مهرآبادی، تهران، موسسه انتشارات عطایی،ج2.
سحاب، ابوالقاسم (1389). تاریخ زندگانی شاه عباس کبیر، تهران، انتشارات کتابفروشی اسلامیه.
سحاب، ابوالقاسم (1394). تاریخ خجسته، تهران، نشر دنیای جغرافیای سحاب.
سحاب، غلامرضا (1394). زندگی و آثار و زمانه استاد ابوالقاسم سحاب تفرشی، تهران، نشر دنیای جغرافیای سحاب.
سحاب، غلامرضا (1396). یادگار سحاب،تهران، نشر دنیای جغرافیای سحاب.
سلیمانی، میثم و احمدوند، فاطمه (1400). «ابوالقاسم سحاب تفرشی و توجه به فرهنگ و تمدن اسلامی ایرانی»، نشریه علمی علم و تمدن در اسلام، س 2، ش 7، صص 55-42.
علامه، مظفر(1329). السقیفه، اختلاف در تعیین خلیفه، ترجمۀ ابوالقاسم سحاب، تهران،کتابفروشی اسلامی،
میرزا، صالح(1381). تاریخ نگاری و فلسفه تاریخ در ایران، تهران، سپهر.