نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسنده

استاد گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران.

چکیده

برآمدن و بالیدن تمدن و فرهنگ اسلامی از شگفتی­ هایی است که توجه بسیاری از اندیشه­ گران حوزۀ دین، تاریخ، تمدن، جامعه­ شناسی و علوم سیاسی را به خود جلب کرده است. ضعف و زوال آن نیز این اندیشه­ گران را به تفکر واداشته که راز این عقب­گرد و انحطاط را دریابند. از این­رو، هرکدام با اصلی و فرعی کردن عواملی، تلاش کرده ­اند که ایستایی تمدن اسلامی را تبیین کنند. اندیشه­ گران جهان اسلام، ایرانی، عرب، ترک، هند، پاکستانی و...، با هدف  احیا، اصلاح و پیشرفت دوبارۀ تمدنی، این مقوله را در حوزۀ اندیشه خود قرار داده ­اند. در این مقاله هدف، بررسی آرای محمد اقبال و ابوالحسن ندوی دو تن از اندیشه­گران مسلمان شبه­قاره هند، دربارۀ انحطاط تمدن اسلامی، به شیوة توصیفی-تحلیلی است، با طرح این پرسش که؛ این اندیشه ­گران در تبیین موضوع به چه عواملی توجه داشته­ اند؟ یافته ­های پژوهش نشان داده است که ایشان عوامل درون­ ساختاری تمدن اسلامی از جمله انحطاط اعتقادی، سیاسی، اجتماعی، علمی و اخلاقی را در فرآیند نابودی فرهنگ و تمدن اسلامی مؤثر دانست ه­اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Opinions of contemporary Muslim thinkers in India (Iqbal and Nadwi) on the decline of Islamic civilization

نویسنده [English]

  • jahanbakhsh savagheb

Professor of History Department, Faculty of Literature and Human Sciences, Lorestaan University, Khorram Abaad, Iran.

چکیده [English]

The rise of Islamic civilization and culture is one of the wonders that has attracted the attention of many thinkers in the field of religion, history, civilization, sociology and political science. Its weakness and decline have also made these thinkers think about the secret of this backwardness and decline. Therefore, each of them has tried to explain the stagnation of Islamic civilization by main and sub-factors. The thinkers of the Islamic world, Iranians, Arabs, Turks, Indians and Pakistanis, etc., with the aim of reviving and reforming and re-developing civilization, have placed this category in their field of thought. In this article, the aim is to study the views of two Muslim thinkers of the Indian subcontinent, Mohammad Iqbal and Abul Hassan Nadwi, on the decline of Islamic civilization in a descriptive-analytical way by asking the question that; What factors have these thinkers paid attention to in explaining the issue? Findings have shown that these thinkers have considered the internal factors of Islamic civilization, including religious, political, social, scientific and moral decline, along with the phenomenon of Western colonialism and its invasion of Islamic societies in the process of degeneration of Islamic culture and civilization.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Civilization
  • Decline
  • Muslim Thinkers
  • Indian Subcontinent
  • Iqbal
  • Nadwi
  • Factors of Decline
آخوندزاده، محمدمهدی (1365). تجزیه شبه ­قاره هند و استقلال بنگلادش، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین­المللی.
احمد، عزیز (1367). تاریخ تفکر اسلامی در هند، ترجمۀ نقی لطفی و محمدجعفر یاحقی، تهران، کیهان با همکاری علمی و فرهنگی.
احمد بت، بشیر (تابستان 1390). «بررسی دلایل انحطاط تفکر اسلامی و راه ­های احیای آن در اندیشه ­های استاد مطهری و اقبال لاهوری» اندیشه تقریب، س 7، ش 27، صص 43- 31.
اقبال، جاوید (1372). زندگی و افکار علامه اقبال لاهوری، ترجمۀ شهین­دخت کامران­ مقدم صفیاری، مشهد، آستان قدس رضوی.
اقبال لاهوری، محمد (1366).  اشعار فارسی اقبال لاهوری، مقدمه و حواشی م. درویش، تهران، جاویدان.
اقبال لاهوری، محمد (1390). احیای فکر دینی در اسلام، ترجمۀ احمد آرام، تهران، شرکت سهامی انتشار.
اقبال لاهوری، محمد (1994). کلیات اقبال (اردو)، لاهور، به­اهتمام اقبال آکادمی پاکستان.
امیراردوش، محمدحسین (بهار 1385). «زمینه­ های طرح مسأله وحدت اسلامی در ایران قاجاری و امپراتوری عثمانی» اندیشه تقریب، ش 6، صص 96- 81.
امیراردوش، محمدحسین (1384). تأملی بر مسأله وحدت اسلامی از دیرباز تا دیروز با­تکیه­ بر جنبش اتحاد اسلام، تهران، مجمع جهانی تقریب اسلامی.
امیراردوش، محمدحسین (1393). وحدت اسلامی، بیداری اسلامی؛ مفاهیم و پیشینه­، تهران، ادیان.
جمشیدی، محمدحسین (1390). اندیشه سیاسی متفکران مسلمان، علی­ اکبر علیخانی و همکاران، تهران،پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی،ج15.
الطائی، نجاح عطاء (1369). سیر اندیشه ملی­ گرایی، ترجمۀ عقیقی بخشایشی، بی ­جا، سازمان تبلیغات اسلامی، معاونت فرهنگی.
الندوی، ابی­الحسن علی الحسنی (1951). ماذا خسرالعالم بانحطاط المسلمین، قاهره، مطبعه دارالکتاب العرب.
حسنی، سیدابوالحسن (1354). حدود خسارت جهان و انحطاط مسلمین، ترجمۀ مصطفی زمانی، قم، پیام اسلام.
خامنه ­ای، علی (1347). مسلمانان در نهضت آزادی هندوستان، تهران، آسیا.
خدّوری، مجید (1366). گرایش­ های سیاسی در جهان عرب، ترجمۀ عبدالرحمن عالم، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین­ المللی وزارت امور خارجه.
ذاکر اصفهانی، علیرضا (پاییز و زمستان 1377). «سیری در اندیشه سیاسی علامه محمد اقبال لاهوری»، فرهنگ، ش 28- 27، صص 326- 305.
رضوان، السید (تابستان 1378). «اسلام­ گرایان و جهانی شدن؛ جهان در آینه هویت»، ترجمۀ محمدمهدی خلجی، نقد و نظر، س 5، ش 19 و 20، صص 164-142.
روح ­الامینی، محمود (1365). زمینه فرهنگ­ شناسی، تهران، عطار.
ستوده، غلام­رضا (1365). در شناخت اقبال؛ مجموعه مقالات کنگره جهانی بزرگداشت علامه اقبال لاهوری، تهران، دانشگاه تهران و وزارت ارشاد اسلامی.
شریعتی، علی (1389). تاریخ تمدن،تهران، قلم، ج1.
شیرودی، مرتضی؛علی، ساجد علی (بهار و تابستان 1396). «عوامل درونی انحطاط تمدن اسلامی از دیدگاه اقبال با تأکید بر اشعار اردو»، مطالعات تاریخی جهان اسلام، س 5، ش 9، صص 136-117.
صافی، قاسم (1366). سفرنامه پاکستان؛نگرشی به تاریخ و فرهنگ، تهران، کلمه.
طرفداری، علی­محمد (1389). «خاکسار»، دانشنامه جهان اسلام، زیر نظر غلامعلی حداد عادل،تهران، بنیاد دایره­ المعارف اسلامی، ج14.
طرفداری، علی­محمد؛ طاوسی مسرور، سعید(1393). «میراث سیاسی و اجتماعی دارالعلوم دئوبند و نهضت دئوبندیه در شبه­ قاره هند»، مجموعه مقالات کنگره جهانی جریان ­های افراطی و تکفیری از دیدگاه اسلام، گروهی از نویسندگان، قم، دارالاعلام لمدرسه اهل­البیت (ع)، ج6.
فراستخواه، مقصود (1384). سرآغاز نواندیشی معاصر، تهران، شرکت سهامی انتشار.
قراگوزلو، محمد (زمستان 1378). «خطوط گسل در نظریه برخورد تمدن­ ها»، قبسات، س 4، ش14، صص 147- 112.
کلاهدوزها، پرستو؛ عابدی، حمید (پاییز و زمستان 1394). «بررسی نظریه رنسانس اسلامی در تفکرات اقبال لاهوری»، جستارهای تاریخی، س 6، ش 2، صص 88- 69.
کلاهدوزها، پرستو؛ عابدی، حمید (پاییز و زمستان 1398). «بازشناسی عوامل اولیه واگرایی مسلمانان و ریشه­ یابی علل انحطاط جوامع اسلامی»، پژوهش­های ادیانی، دورۀ 7، ش 14، صص 262- 234.
مجدالدین، اکبر (بهار و تابستان 1384). «مسائل عمده کشورهای شرقی در اشعار اقبال لاهوری؛ رویکرد جامعه­ شناختی» پژوهشنامه علوم انسانی، ش 46- 45، صص 230- 211.
مطهری، مرتضی (1368). بررسی اجمالی نهضت ­های اسلامی در صدساله اخیر، تهران، صدرا.
مطهری، مرتضی (1374). اسلام و مقتضیات زمان، تهران، صدرا، ج2.
موثقی، احمد (1374). جنبش­ های اسلامی معاصر، تهران، سمت.
ناظمیان­ فرد، علی (زمستان 1390). «دارالعلوم دیوبند؛ زمینه ­ها و راهبردها»، مطالعات شبه­ قاره، س 3، ش 9، صص 148- 129.
نهرو، جواهر لعل (1366). نگاهی به تاریخ جهان، ترجمۀ محمود تفضلی، تهران، امیرکبیر، ج 3-1.
Sing, Manfred (2017). "The Decline of Islam and the Rise of Inḥiṭāṭ: The Discrete Charm of Language Games about Decadence in the 19th and 20th Centuries", Inhetat-The Decline Paradigm: Its Influence and Persistence in the Writing of Arab Cultural History, Edited by Syrinx von Hees, Würzburg: Ergon Verlag, pp. 11-70.