علی کاوسی رحیم
چکیده
حسن بن زاهد کرمانی، کیمیاگر مسلمان ایرانی در سدة هشتم هجری است که به سرزمین هند مهاجرت نموده؛ در آنجا مقیم شده است و دستکم سه اثر ارزشمند کیمیایی به زبان فارسی بر جای گذاشته است. کیمیا در اندیشة او، ...
بیشتر
حسن بن زاهد کرمانی، کیمیاگر مسلمان ایرانی در سدة هشتم هجری است که به سرزمین هند مهاجرت نموده؛ در آنجا مقیم شده است و دستکم سه اثر ارزشمند کیمیایی به زبان فارسی بر جای گذاشته است. کیمیا در اندیشة او، از سویی دانشی تلقی میشود که واجد منشاء الهی و متکی بر اشارات وحیانی است؛ و از سوی دیگر در بستر طبیعیات، طرح و تفصیل یافته است. او در تبیین شأن متعالی کیمیا به عنوان اشرف علوم، به آیات و عبارات قرآنی استشهاد کرده است. وی همچنین در موارد متعددی، بیان قرآن را مستقیماً به مفاهیم کیمیایی تأویل نموده است. در این مقاله، عمده ترین تأویلات و کاربست های کیمیایی آیات قرآن در دو وجه مذکور، از متن آثار وی استخراج و ارائه شده است. علاوه بر این دو، موارد متعددی از آیات و عبارات قرآنی نیز در متن آثار حسن بن زاهد وجود دارد که گرچه دلالتی بر شأن کیمیا یا تأویل کیمیایی ندارند؛ اما دستکم نشان دهندة آشنایی و انس این کیمیاگر با قرآن میباشد. چنان که در این نوشتار نشان داده شده است، نظر حسن بن زاهد منطبق بر این دیدگاه است که همة دانشها و ازجمله کیمیا، در قرآن مستتر است و لذا از آن قابل استفاده است. نویسندة مقاله در بیشتر موارد، نظر حسن بن زاهد را اغراقآمیز میداند.