نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران.

2 دانشیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران.

3 دانشجوی دکتری تاریخ اسلام، گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران.

چکیده

پس از ضعف تمدن اسلامی و در مقابل شروع فرآیند رشد و توسعه در کشورهای غربی، متفکران اسلامی به موضوع تمدن، چیستی و عوامل تأثیرگذار در آن بیشتر از همیشه توجه کرده و در قیاس با تمدن غربی رویکردهای جدیدی نسبت­ به تحولات جوامع اسلامی و شاخص‌های تمدن ساز آن مطرح کرده‌اند. محمد عابد جابری از اندیشمندان و متفکران معاصر است که تحت تأثیر روند تحولات جوامع غربی به تحلیل و بررسی تحولات سیاسی و اجتماعی تاریخ اسلام پرداخته است. مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی بر­مبنای مطالعات کتابخانه‌ای، به این سؤال اصلی پرداخته است که مؤلفه‌های تمدن ساز از دیدگاه جابری کدام است؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که جابری در بررسی تاریخ فرهنگ و تمدّن اسلامی به نقش کلیدی سه عنصر، غنیمت و قبیله عنایت دارد و درصدد است با رویکردی انتقادی به تحلیل تحولات سیاسی معاصر جهان اسلام بپردازد. از دیدگاه جابری راهکار پیشرفت جوامع اسلامی در گرو فهم مقتضیات زمانه، سازگاری با مفاهیم دنیای مدرنیته مانند دموکراسی، نوگرایی و عقل سیاسی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Study of the Components of Civilization in the History of Islam from the Perspective of Mohammad Abed Jaberi

نویسندگان [English]

  • dariush nazari 1
  • seyed allaodin shahrokhy 2
  • mojtaba garavand 1
  • samaneh naderi 3

1 Assistant Professor of Islamic History, Faculty of Literature and Humanities, Lorestan University, Khorram Abaad, Iran.

2 Associate Professor of History of Islamic Iran, Faculty of Literature and Humanities, Lorestan University, Khorram Abaad, Iran.

3 Ph.D. student in Islamic History, Faculty of Literature and Humanities, Lorestan University, Khorram Abaad, Iran.

چکیده [English]

After the weakness of Islamic civilization and in contrast to the beginning of the process of growth and development in Western countries, Islamic thinkers have paid more attention to the subject of civilization, what and its influential factors than ever before and compared to Western civilization new approaches to the evolution of Islamic societies and indicators of civilization. The instrument has been proposed. Mohammad Abed Jaberi is one of the contemporary thinkers and thinkers who has analyzed and studied the political and social developments in the history of Islam under the influence of the developments in Western societies. Using a descriptive-analytical method based on library studies, the present article addresses the main question: what are the components of civilization from Jabri's point of view? Findings show that Jaberi considers the key role of the three elements of belief, booty, and tribe in the study of the history of Islamic culture and civilization and tries to analyze the contemporary political developments in the Islamic world with a critical approach. From Jabri's point of view, the solution for the development of Islamic societies depends on understanding the requirements of the time, adapting to the concepts of the modern world such as democracy, modernity, and political reason.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jaberi
  • Islamic civilization
  • tribe
  • booty
  • belief
  • intellect
  • democracy
  • modernity
قرآن کریم.
ابن اثیر، عزالدین (1371). الکامل فی التاریخ، ترجمة ابوالقاسم حالت و عباس خلیلی، تهران: موسسة مطبوعاتی علمی.
ابن خلدون، عبدالرحمن (1369). مقدمه، ترجمة محمد پروین گنابادی، ج اول، تهران: علمی و فرهنگی.
ابن خلدون، عبدالرحمن (1371). العبر، ترجمة عبدالحمید آیتی، تهران: موسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
ابـن نـدیم، محمـد بـن اسـحاق (1366). الفهرسـت، ترجمة محمدرضا تجـدد، تهـران: امیرکبیر.
ابن هشام، عبدالملک (بی‌تا). السیره النبویه، تحقیق: مصطفی السقاء و...، بیروت: دارالمعرفه.
احمدوند، شجاع (1380). «فرآیند تدوین معرفت شناسی و روش فقه سیاسی شیعه» فروردین، مجلة متین، ش 10، 17-58
اسلامی، سید حسن (1387). «چهارگانه جابری عقل عربی از ادعا تا اثبات» مجلة اطلاع رسانی و کتابداری آینه پژوهش، ش 110-111، خرداد و شهریور، صص8-29
الزواوی، بغوره(2001م)  میشل فوکو فی الفکر العربی المعاصر، لبنان: دارالطلیعه للطباعه و النشر.
بدوی، شاهین (1382). «درآمدی بر اندیشه­های محمد عابد جابری» گفتمان، ش 9، پاییز و زمستان، صص 35-64
بسته نگار، محمد (1385). «پیامبر و اقلیت های دینی»، بازتاب اندیشه، شمارة 77، شهریور، صص88-93
بلاذری، احمد بن یحیی(بی تا). انساب الاشراف، تحقیق: محمد حمیدالله، مصر:دارالمعارف.
جابری، محمد عابد (1998م). الدین و الدوله و تطبیق الشریعه، بیروت: مرکز دراسات الوحده العربیه.
جابری، محمد عابد (1384). عقل سیاسی در اسلام، ترجمة عبدالرضا سواری، تهران: گام نو.
جابری، محمد عابد (1380). جدال کلام، عرفان و فلسفه در تمدن اسلامی، ترجمۀ رضا شیرازی،تهران: یادآوران.
جابری، محمد عابد (1389). سقراط­هیی از گونۀ دیگر؛ روشنفکران در تمدن عربی، ترجمۀ سید محمد آل مهدی، تهران: فرهنگ جاوید.
جابری، محمد عابد (1998م). مدخل الی فلسفه العلوم، بیروت: المرکز الدراسات الوحده العربی.
جابری، محمد عابد (1384). «مواجهه اسلام و غرب به چه معناست» ماهنامه چشم انداز، ش 18، مهر و آبان، صص 22-24
جابری، محمد عابد (1987م). نقد العقل العربی؛ بنیۀ العقل العربی، بیروت: المرکز الثقافی العربی.
جابری، محمد عابد (1387). تکوین العقل العربی، قم: موسسة فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان.
جابری، محمد عابد (بی تا). التراث الحداثه: درسات... و مناقشات، بیروت: مرکز دراسات الوحدة العربیة
جابری، محمد عابد (1384). عقل سیاسی عربی، ترجمة عبدالرضا سواری، تهران: انتشارات گام نو.
جابری، محمد عابد (2000م). العقل السیاسی العربی، بیروت: مرکزالدراسات الوحده العربیه.
شفق، غلامرضا (1388). «نگاهی به برخی ایده­های اجتماعی جابری» مجلة معرفت، ش 139، تیر، صص 157-178
صافی، لوی صافی (1383) «وحی و خیزش تمدنی»،ش 48، فروردین، صص77-78
طبری، محمدبن جریر (1375). تاریخ الامم و الملوک، ترجمة ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر.
عبدالرازق، علی (1382). اسلام و مبانی قدرت، ترجمة امیر رضایی، تهران: قصیده سرا.
عمید، حسن (1371). فرهنگ لغت، تهران: امیرکبیر.
فیلالی انصاری، عبدو (1380). اسلام ولائیتیسه، ترجمة امیر رضایی، تهران: قصیده.
قفطی، ابوالحسن علی بن یوس (1371). تاریخ الحکما، به کوشش بهین دارائی، تهران: دانشگاه تهران.
کرمی، محمد تقی (1379). «تبیین ساختار عقل عربی در گفتگو با محمد عابد جابری» مجلة فلسفه کلام و عرفان، ، ش23 و 24، تابستان و پاییز، صص 399-446
کرمی، محمد تقی (1378). «تأملاتی در باب دین و اندیشه» فصلنامة نقد و نظر، ش 17 و 18، زمستان و بهار، صص 390-416
کلینی رازی، شیخ ابوجعفر محمّد بن یعقوب بن اسحاق رازی (1363). گزیده کافی، ترجمة محمد باقر بهبودی، تهران : انتشارات علمی و فرهنگی.
لوکاس، هنری(1366). تاریخ تمدن، ترجمة عبدالحسین آذرنگ، تهران: انتشارات سخن.
مزینانی، محمدصادق (1385). «ماهیت حکومت نبوی»، مجلة فقه و اصول حکومت اسلامی، ش 42، زمستان، صص28-65
میرزا زاده، فرامرز (1396). «تاریخ گرایی و ساختارگرایی در اندیشة محمدعابد جابری: بررسی و نقد» فصلنامة سیاست، مجلة دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، دورة 47.،  ش 1، بهار، صص 256-239
میری سید محسن (1389). «تحلیل و بررسی عقل عربی از منظر محمدعابد جابری» فصلنامة اسرا، س2، ش 2، صص 105-126
نصر، سید محمد (1359). علم و تمدن در اسلام، ترجمة احمد آرام، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
نوری، سید محمدعلی (1397). تاریخ اسلام در اندیشة محمد عابد جابری، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی.
وصفی، محمدرضا (1387). گفتگو با نصرحامد ابوزید، محمد ارکون، محمدعابد جابری و حسن حنفی، تهران: نگاه معاصر.
یعقوبی، احمد بن محمد بن واضح (1373).  تاریخ یعقوبی، بیروت: دار الصادر.